Dobitë e agjërimit nga perspektiva psikologjike

Rëndësia e agjërimit është jashtëzakonisht e madhe, me një ndikim pozitiv shumëdimensional. Dimensionet kryesore të këtij ndikimi janë në aspektin kognitiv (njohës), psiko-social dhe bihevjoral (sjelljes).

Agjërimi është një obligim hyjnor që në vete ngërthen dobi të shumta për mirëqenien biologjike dhe psikologjike të njeriut. Agjërimi është një praktikë e studiuar në të gjitha format e saj.
Shpeshherë studiuesit i drejtohen edhe me termin “terapia e agjërimit”, duke u bazuar në efektet që ka në trurin e njeriut. Kur stomaku rri pa ngrënë, është në pritje të ushqimit dhe vazhdimisht sekreton acid.
Personi që agjëron e di që nuk do të hajë deri në iftar, dhe truri nuk nxit sekrecionet e stomakut. Kjo mënyrë pengon prodhimin e tepërt të lëngut të lukthit, i cili do të ishte i dëmshëm për vetë lukthin. Shumica e sëmundjeve që prekin njeriun janë pasojë e stomakut, që e ngarkojnë me çdo gjë që u pëlqen ose jo, pa dallim se çfarë u nevojitet. Me këtë rast kujtojmë hadithin e Muhamedit a.s.: “Nuk e mbush njeriu ndonjë enë me të dëmshme se stomakun e tij.”
Rëndësia e agjërimit është jashtëzakonisht e madhe, me një ndikim pozitiv shumëdimensional. Dimensionet kryesore të këtij ndikimi janë në aspektin kognitiv (njohës), psiko-social dhe bihevjoral (sjelljes). Aspekti i njohjes ndërlidhet në atë që Allahu ka porositur në Kuran: “O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim, sikurse që ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, që të bëheni të devotshëm.” Për nga vetë funksionet e agjërimit, dihet se ai është një praktikë shumë e hershme dhe e përdorur madje edhe nga filozofët e ndryshëm si: Sokrati, Platoni e Aristoteli, me qëllim të qartësimit dhe mprehtësisë së mendjes, por edhe për përforcimin e kujtesës.
Produktiviteti social i muajit Ramazan buron nga të tjerët përreth nesh. Është një produktivitet që vjen nga të qenët pjesë e një familjeje, komuniteti, umetit, dhe njerëzimit në përgjithësi. Islami është një fe sociale, dhe po ta shohim mirë, pjesa më e madhe e adhurimeve bëhen në një formë sociale: namazi me xhemat (është më i preferuar), agjërimi dhe iftaret e përbashkëta, Haxhi po ashtu është i përbashkët. Agjërimi po ashtu ka një ndikim të madh në aspektin shoqëror dhe në aspektin e rregullimit të raporteve ndërnjerëzore.
Në kohën kur, si asnjëherë më parë, nuk respektohen lidhjet farefisnore, nga këndvështrimi i psikologjisë sociale ky muaj përforcon lidhjet sociale. Me këtë rast, pavarësisht rangut dhe prestigjit që familjarët tanë kanë në shoqëri, në këtë muaj tejkalohen stereotipat, barrierat e komplekset. Agjërimi mund të jetë një praktikë e jashtëzakonshme transformuese shpirtërore.
Në aspektin e dimensionit të sjelljes agjëruesit i përshkon një gjendje paqeje dhe qetësie. Acarimet personale bien në minimum, përderisa myslimanët këshillohen nga Pejgamberi a.s.: “Nëse dikush ju fyen apo ju kërcënon, thoni unë jam agjërueshëm”. Kjo qetësi psikologjike, ndoshta lidhet me një stabilizim më të mirë të glukozës në gjak gjatë gjithë Ramazanit, pasi hipoglicemia, pas ngrënies e përkeqëson sjelljen.

Ndikimi i agjërimit në disa nga konceptet psikologjike

Motivimi – Motivi për të bërë punë të mira vjen nga shpresa dhe bindja që agjëruesi do të shpërblehet nga Zoti, dhe se ky shpërblim nxit agjëruesin që t’i shumëfishojë punët e tij për të arritur kënaqësinë e Tij. Agjërimi ndikon në aspektin e motivimit ngase e ndihmon agjëruesin të lirohet nga brengat dhe shqetësimet e tij, e një gjë të tillë ai e bën me anë të lutjeve, pasi që e di se gjatë agjërimit lutjet e tij nuk refuzohen.

Optimizmi – Agjërimi ndikon në përforcimin e optimizmit. Ne kemi nevojë të ushtrohemi vazhdimisht për të mbajtur optimizmin tonë në nivelin e duhur. Por, si ndikon agjërimi te përforcimi i optimizmit? Duke mposhtur dëshirat tona gjatë agjërimit, rrjedhimisht të fitojmë ndjenjën e vetërespektit, vetëvlerësimit dhe vetëbesimit, elemente këto kyçe në forcimin e optimizmit. Në momentin e bërjes iftar ne ndihemi krenarë për arritjen tonë; automatikisht në këtë moment arrihet besimi te vetja.

Vetëbesimi – Dr. Wisniewski, nga Universiteti Leiçester, thotë: “Ramazani paraqet periudhë shumë të rëndësishme të vetëpërmirësimit…”Agjërimi ndihmon për të krijuar fuqi, ndihmon zhvillimin e vetërespektit, ngrit vetëkontrollin (si pasojë e mungesës së të cilit shumë deformitete ndodhin në shoqëri), dhe mbi të gjitha stimulon vetëbesimin si promotor të suksesit në jetë. Në shoqëri shumë gjëra ndodhin si pasojë e mungesës së vetëbesimit dhe vetëkontrollit. Andaj, shkencërisht është e vërtetuar se ai që nuk ka vetëbesim dhe vetëkontroll nuk ka gjasa të jetë një lidership. Pra, roli dytësor i agjërimit në këtë rast është ai se muaji Ramazan stimulon veti të lidershipit.

Vetëvlerësimi – Me anë të agjërimit mund ta vlerësosh veten se sa je i aftë për t’iu nënshtruar një urdhri, i cili obligon ndryshimin e sistemit të jetës për një kohë të caktuar, si dhe të bëhet një vetëvlerësim se ndryshimi mund të fillojë nga ne.

Vetëkontrolli – Agjërimi është një teknikë apo një terapi shumë e mirë për të ndryshuar sjelljen e individit, dhe po ashtu për të përmirësuar sa më shumë karakterin e tij. Çdo ves në shoqërinë tonë buron nga mungesa e vetëkontrollit. Kudo ka dhunë, varësi apo imoralitet, dhe të gjitha këto janë rezultat i rënies pre e dëshirave të egos ose nefsit. Nëse njeriu nuk ka forcë t’i rezistojë tundimet e pafundme të nefsit, ai do të bëhet rob i këtyre dëshirave, mandej ai ndjehet i pafuqishëm, i padobishëm, i depresionuar dhe i paaftë të ndihmojë vetveten. Të gjitha këto mund të shmangen duke mësuar vetëkontrollin, dhe për ta bërë këtë nuk ka trajnim më të mirë se agjërimi.

Vetaktualizimi – vetërealizimi – Muaji Ramazan është pikërisht koha në të cilën edhe në qoftë se një njeri gjendet në majën më të lartë të motiveve, e njohur në psikologji si “hierarki e nevojave të Maslowit” – vetaktualizim, ai e ka të patjetërsueshme të kthehet brenda ditës në nivelin më të ulët, në të cilin paraqiten motivet kryesore (fiziologjike) apo bazike për jetesë. Ai në këtë rast kujton personat që nuk i kanë plotësuar aspektet bazike për jetesë.

Altruizmi – Ramazani luan rolin e një transformuesi të karakterit (humanitetit), nga dorështrënguar në person me ndjenja altruiste. Kur ne ndijejmë uri në veten tonë, ngjallen ndjenjat për të ndihmuar të varfrit. Pra, i pasuri mendon më racionalisht se kjo botë nuk është e tij, dhe eliminon ndjenjën e tepruar të krenarisë. Zhvillimi i ndjenjës së empatisë – Agjërimi është një mënyrë e përjetimit të urisë, gjë që zhvillon ndjenjën e empatisë për të tjerët, konkretisht për ata që nuk kanë, dhe në të njëjtën kohë mëson të vlerësohen mirësitë e Zotit. Joprivimi çon në vlerësim; gjithmonë jemi të prirë ti vlerësojmë gjërat atëherë kur nuk i kemi, kur na mungojnë. Si rezultat kjo na ndihmon të minimizojmë edhe shpërdorimin.

Stresi – Atmosfera shpirtërore gjatë agjërimit e zvogëlon
stresin. Stresi ndikon në kualitetin e jetës, dhe është shkak potencial për shumë sëmundje. Organizmi i obezeve gjen mundësinë e pushimit, si dhe i jepet mundësia që të rregullojë mënyrën e të ushqyerit. Agjërimi ka një ndikim normalizues në sistemin autonom nervor. Ai i zvogëlon shqetësimet në sistemin tretës, si dhe qetëson gjendjen e ankthit.

Ulja e temperamentit – Agjërimi nuk është vetëm për stomakun, por gjithashtu edhe gjuha, sytë, veshët, zemra dhe mendja, që njësoj janë të obliguara të vetëpërmbahen. Ashtu siç kontrollojmë fizikun tonë, ashtu duhet të kontrollojmë emocionet dhe veprimet negative. Pejgamberi a.s. thotë: “Ai që nuk heq dorë nga gënjeshtra, fjalët e këqija dhe përgojimi, Zoti nuk ka nevojë për urinë e tij.”

Bindja – Tradicionalisht ne jemi mësuar se mungesa e ushqimit sjell dobësi, pafuqi etj. Nga bindja se nuk mundemi pa ushqim, ne automatikisht e vëmë trurin në deaktivizim, ngase me bindje e urdhërojmë trurin që nuk mund ta bëjë “nuk mund të agjëroj”, dhe me të vërtetë fillon molisja e lodhja, dhe ai urdhër i aktivizon qelizat për mosaktivitet. Prandaj, nëse e bëjmë të kundërtën, t’i themi vetes se mundemi dhe ia dalim, se edhe në ditët e nxehta me diell mund t’i nënshtrohemi një obligimi, secili ia dalim, sepse bindja ndihmon në angazhim dhe në sukses.

Balancimi i komplekseve te inferioritetit dhe superioritetit – Përveçse agjërimi na ndihmon të kuptojmë më mirë anëtarët e nevojshëm të shoqërisë sonë, po ashtu në aspektin social ai balancon komplekset e inferioritetit dhe të superioritetit. Në fakt çdo ibadet në Islam e synon këtë lloj balancimi; edhe namazi dhe Haxhi. Gjatë kohës që jemi agjërues, i pasuri me të varfrin jetojnë me ndjenjën e urisë, e si rezultat i pasuri nuk mund të ndihet më superior ndaj të varfrit, pra se ka më shumë, por edhe i varfri nuk mund të ndihet më inferior ndaj të pasurit, se ka më pak.

Ngritje shpirtërore – Agjërimi është mjeti më efikas për kultivimin e vlerave morale te njeriu për edukimin shpirtëror të tij. Njeriu përbëhet prej shpirtit, që anon kah virtytet e larta njerëzore, të udhëhequra nga mendja dhe ndërgjegjja, dhe nga ana tjetër përbëhet nga trupi, që anon kah përmbushja e pasioneve të udhëhequra nga epshi. Len Sperry e përcakton agjërimin si një praktikë të jashtëzakonshme të transformimit të shpirtit. Ai mundëson shkëputjen e lidhjeve tokësore dhe bashkimin me hyjnoren.

Forcimi i kujtesës – Leximi i Kuranit jo vetëm që sjell qetësi për mendjen dhe zemrën, por përmirëson edhe kujtesën. Ali bin Ebi Talibi ka thënë: “Pesë gjëra që largojnë harresën, plogështinë dhe që përforcojnë kujtesën janë: përdorimi i misvakut, agjërimi, leximi i Kuranit, mjalti, dhe qumështi”.

Parandalues i sëmundjeve psikologjike

Agjërimi është një parandalues shumë i mirë për disa nga sëmundjet psikologjike, siç janë: depresioni, sindroma alzhaimer (karakterizohet nga degradimi i kujtesës) dhe parkinsoni (karakterizohet nga humbja e kontrollit mbi trupin dhe çrregullimi i humorit).
Çrregullimi depresiv është i lidhur ngushtë me dy neurotransmetues, atë GABA (gamma-aminobutyric acid), dhe glutamate. Kur ne ushqehemi, karbohidratet që ne marrim kthehen në glukozë, e glukoza është ndër ushqyesit kryesorë të trurit. Por kur ne agjërojmë, pra kur rrimë me orë të tëra pa ushqim, nuk marrim karbohidrate për të ushqyer trurin, e në këtë moment yndyra që ne tashmë e kemi konvertohet në ketone, të cilat depërtojnë në tru dhe zëvendësojnë glukozën si burim kryesor energjie. Prania e ketoneve balancon nivelin e dy neuro-transmetueseve që ne përmendëm më sipër. Kur ne agjërojmë rritet niveli i neuro-transmetuesit GABA, dhe ulet niveli i neuro-transmetuesit glutamat, dhe si rezultat jemi më të mbrojtur nga shkaqet fiziologjike të depresionit. Në një studim gjerman, të bërë me disa pacientë që ishin agjërueshëm, u pa se aktiviteti i katekolaminës u rrit ndjeshëm. Katekolaminët janë komponime kimike që nxisin aktivitetin mendor, emocional dhe fizik, dhe po ashtu rrisin përqendrimin dhe vëmendjen tonë. Mungesa e ushqimit rrit nivelin e katekolaminës, dhe si rezultat dhe aktivitetin tonë mendor.

Çrregullimet e ushqimit mbi baza psikologjike

Ekzistojnë dy lloje të çrregullimeve të ushqimit: Anoreksia nervore – karakterizohet nga frika e humbjes së kontrollit mbi peshën ose frika nga dhjamosja (obeziteti), dhe; Bulimia nervore – ngrënie e babëzitur e sasive të
mëdha të ushqimit, dhe eliminimi i ushqimit me të vjella të provokuara vetë ose nga përdorimi i laksativëve.
Periudha e agjërimit ndihmon aq sa mund të ndihmojë dieta shumë strikte apo ushtrimet gjimnastikore rraskapitëse.
Nëpërmjet agjërimit karakteri i njeriut përsoset gjithmonë e më shumë. Ne jetojmë në një botë ku njerëzit i përkasin besimeve të ndryshme, dhe si rezultat koncepti i tyre për “të mirën” dhe “të keqen” është i ndryshëm. Duhet të theksojmë se koncepti i të “mirës” është i lidhur ngushtë me botën e përtejme, sepse në të kundërt një person i suksesshëm mund të quhej një person që është i pasur dhe me pozitë, pavarësisht se “si” e ka arritur atë.
Nëse vizioni ynë mbetet brenda kësaj bote, atëherë koncepti “i të mirës” do të deformohej. Në Ramazan ne vazhdimisht i kujtojmë vetes që synimi ynë është bota tjetër. Ne vetëpërmbahemi nga ushqimi, edhe pse ushqimin e kemi me bollëk. Kjo vetëm sepse ne jemi në kërkim të shpërblimit.

___________________________
(1) Kurani, Përkthim me komentim në gjuhën shqipe Sherif Ahmeti suretu El Bekare,183.
(2) Frederics, R (2012). Fasting: An exceptional human experience. All Things Well Publications, San Jose, CA.
(3) Freeman JM, Kossoff EH, Hartman AL,The ketogenic diet: one decade later. Pediatrics 2007 Firman, J and Vargiu, J (1996). Personal and Transpersonal Growth: The Perspective of Psychosynthesis.In Transpersonal Psychotherapy, ed. S. Boorstein. 2 ed.Albany, NY: State University of New York Press.
(4) Michalsen A, Schlegel F, Rodenbeck A, Lüdtke R, Huether G, Teschler H, Dobos GJ (2003). Effects of short-term modified fasting on sleep patterns and daytime vigilance in nonobese subjects: results of a pilot study.
(5) Vamecq J, Maurois P, Bac P, Delplanque B, Pages N. Ketogenic diet and astrocyte/ neuron metabolic interactions.OCL, Volume 14, Number 3-4, 2007, PUFAs for behavior troubles and related pathologies.
(6) http://ardhmeriaonline.com/artikull/article/ndikimi-i-agjërimit-ne-gjendjen psikologjike-te-njeriut/#.V0Q_9NSLRfU.
(7) http://drita-islame.org/di2/cms/index.php/aktuale-mainmenu-28/280-2015-06-15-13 39-10.
(8) http://www.udhezohu.com/perparesite-e-muajit-te-agjërimit-nen-prizmin-psikologjik

Ardiana Hajraj
Dituria Islame – 308