Anëtarësimi i Kosovës në BE dhe lejimi i martesës ndërmjet gjinive të njejta – të ndërvarura apo jo?!
Nora Huseinovic Veliu
February 16, 2022
Për të hyrë në Bashkimin Europian, Kosova NUK detyrohet të miratojë ligj për lejimin e martesës ndërmjet gjinive të njejta!
Shkruan: Nora Huseinovic Veliu
Sipas Nenit 12 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut, burri dhe gruaja që kanë mbushur moshën për martesë kanë të drejtë të martohen dhe të krijojnë familje sipas ligjeve kombëtare që rregullojnë ushtrimin e kësaj të drejte.
Kjo dispozitë e Nenit 12 të Konventës, e cila trajton të drejtën për t’u martuar, jep mundësinë e interpretimit se e drejta për t’u martuar nuk duhet të jetë, në të gjitha rrethanat, e kufizuar në martesën ndërmjet dy personave të gjinisë së kundërt.
Megjithatë, Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut nuk i obligon shtetet palë të Konventës, që t’iu sigurojnë qasje në martesë një çifti të të njejtës gjini. Çështjen nëse janë apo jo të lejuara martesat ndërmjet gjinive të njejta, Konventa ua la shteteve anëtare që këtë çështje ta rregullojnë me ligj vendor.
Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut në vazhdimësi ka theksuar se “autoritetet kombëtare qëndrojnë në pozitën më të mirë për të vlerësuar dhe për t’iu përgjigjur nevojave të shoqërisë në këtë drejtim, ngaqë martesa është e lidhur ngushtë me konotacione shoqërore dhe kulturore të cilat ndryshojnë rrënjësisht nga njëra shoqëri në tjetrën”.
Krahas të lartpërmendurave, në mesin e shteteve anëtare të Këshillit të Evropës nuk ka ndonjë konsensus lidhur me martesën ndërmjet gjinive të njejta. Në Bashkimin Europian, prej 47 shteteve palë të Konventës, vetëm 16 shtete e kanë të parashikuar me ligj martesën ndërmjet gjinive të njejta!
Prandaj mund të konstatojmë se, për të hyrë në Bashkimin Europian, Kosova NUK detyrohet të miratojë ligj për lejimin e martesës ndërmjet gjinive të njejta!
***
PS: Veprimet që mund të ndërmirren nga Shoqëria Civile për të kundërshtuar miratimin e Projekt-Kodit Civil me përmbajtjen aktuale (Nenin 1138 par. 2 dhe par. 4) që lejon martesën midis gjinive të njejta, janë si në komentin vijues.
_______________________________________________________________
Projekt-Kodi Civil, në Nenin 1138 par. 2 dhe par. 4, lejon martesën midis gjinive të njejta. Ky projekt-ligj ka kaluar vetëm disa nga fazat fillestare të procesit, respektivisht është votuar në parim pranë Komisionit Parlamentar për Legjislacion. Për t’u miratuar e hyrë në fuqi, ky ligj duhet të kalojë të paktën edhe 10 faza të tjera, të përcaktara me Rregullorën e Kuvendit.
Për të përcjellur zhvillimet në Kuvend lidhur me projekt-kodin civil dhe 13 fazat e përmendura, shih vegëzen vijuese:
Veprimet që mund të ndërmirren nga Shoqëria Civile për të kundërshtuar miratimin e Projekt-Kodit Civil me përmbajtjen aktuale (Nenin 1138 par. 2 dhe par. 4) që lejon martesën midis gjinive të njejta, janë si në vijim:
Së pari:
Në vend se të rrijmë duarkryq, shoqëria civile, e përbërë prej grupimeve të organizuara të qytetarëve, mund të ndermerr hapat vijues për të penguar miratimin dhe hyrjen në fuqi të Projekt-kodit civil, me dispozitën e cila lejon martesën midis gjinive të njejta.
Shoqëria civile, në cilësinë e palëve të interesuara, mund të i përgatis dhe të i dorëzojë në Kuvendin e Kosovës vërejtjet dhe propozimet e tyre me shkrim, lidhur me dispozitat e Kodit Civil. Ky veprim bëhet tek faza 5 (shih linkun lart).
Shembull: Këtë e kishin bërë 80 OJQ lokale, kur kundërshtuan disa dispozita të projekt-ligjit të ri për Lirinë e Asociimit, në shkurt të vitit 2019.
Së dyti:
Që nga tani, duhet të fillohet me mbledhjen e 10 mijë nënshkrimeve të qytetarëve të cilët janë kundër dispozitës së Nenit 1138 par. 2 dhe par. 4 të Projekt-Kodit Civil. Ligji për Nisma Legjislative përcakton se 10 mijë qytetarë me të drejtë vote kanë të drejtën e nismës legjislative, respektivisht të njejtit kanë të drejtë që të propozojnë ndryshimin apo plotësimin e një ligji në fuqi. Në mënyrë analoge, mund të konstatohet se ky numër i qytetarëve kanë të drejtë të propozojnë edhe ndryshimin apo plotësimin e një projekt-ligji, i cili është në procedim e sipër pranë Kuvendit të Kosovës.
Së treti:
Që nga tani (meqenëse s’jemi aktivizuar më herët), duhet të organizohen takime sistematike me deputetet (të zgjedhurit tanë) dhe të kërkohet prej tyre vigjilencë e posaçme përgjatë procesit. Neve, në cilësinë e sovranit, duhet të kërkojmë shprehimisht prej këtyre deputetëve që të MOS votojnë Projekt-Kodin Civil, derisa të mos largohet neni 1138 par. 2 dhe par.4 nga ky ligj. Deputeteve të tillë, duhet të ju bëhet me dije se çdo veprim apo mosveprim i cili do të mundësonte/lehtësonte miratimin e këtij ligji në formatin e tanishëm, do të rezultonte në ndëshkimin e tyre (privimin nga vota) në zgjedhjet e ardhshme! Pra, duhet të ju bëhet me dije se NE, do të mbajmë mend!
Së katërti:
Në rast se projekt-kodi civil, me përmbajtjen aktuale, avanson deri në fazën 11 (shih linkun lart), atëherë pason “Sfidimi i Ligjit në Gjykatën Kushtetuese”. Këtë mund ta bëjnë, në mes tjerësh, minimum 10 deputetë (brenda 8 ditëve nga hyrja në fuqi e ligjit) dhe Avokati i Popullit (brenda 4 muajve nga hyrja në fuqi e ligjit). Që nga tani, duhet të parashtrohet ankesë pranë Avokatit të Popullit nga shoqëria civile dhe të përgatitën të paktën 10 deputetë me kërkesën e shkruar që potencialisht do të mund të i drejtohej Gjykatës Kushtetuese.
Së pesti:
Në rast se projekt-kodi civil, me përmbajtjen aktuale, avanson deri në fazën 12 (shih linkun lart), atëherë pason “Sfidimi i Ligjit nga Presidenti”. Presidenti ka diskrecion që të kthejë ligjin prapa në Kuvend. Shoqëria civile mund të kërkojnë publikisht nga Presidenti kthimin e ligjit në kuvend. Një precedent i tillë ka ndodhur në nëntor 2019, kur mbi 80 OJQ lokale kërkuan nga Presidenti kthimin e Ligjit për OJQ-të në kuvend dhe Presidenti pati vepruar në pajtim me kërkesën e shoqërisë civile.
Së gjashti:
Nëse ligji kalon të gjitha fazat e mësipërme, miratohet në Kuvend nga të paktën 61 deputetë dhe hyn në fuqi, atëhërë 10 mijë nënshkrimet e qytetarëve të mbledhura më herët, mund të përdorën sërish për të kërkuar nga Kuvendi ndryshimin e dispozitës së Nenit 1138 par. 2 dhe par. 4 të Kodit Civil në fuqi.