RREGULLA MBI KAPTINËN E KADA-SË DHE KADER-IT

Të gjitha veprimet e Allahut përmbajnë drejtësi, mëshirë dhe urtësi. Allahu e ka pastruar Veten e Tij në shumë vende në Kur’an nga të bërit padrejtësi dikujt prej krijesave të Tij, duke mos e shpërblyer atë, apo duke e ngarkuar me mëkatin e dikujt tjetër. Thotë Allahu i Lartësuar:

“Tek Unë nuk ndryshon fjala (vendimi) dhe Unë nuk jam zullumqar për robin”. (Kaf, 29).

Gjithashtu thotë Allahu në një Hadith Kudsij:

“O robërit e Mi, ia kam ndaluar padrejtësinë Vetes Sime dhe e kam bërë të ndaluar atë mes jush, andaj mos i bëni padrejtësi njëri tjetrit”.

Ky është një urdhër i lavdëruar nga ana e Allahut dhe askush nuk thotë se ai i cili bën padrejtësi është i arsyetuar me kader. Kështu, nëse Zoti i Botëve përmirsoi disa robër të Tij përmes disa të tjerëve, merr hakun e atyre që i’u është bërë padrejtësi ndaj atyre që bëjnë padrejtësi, si mund të cilësohet kjo zullum prej Tij përshkak të kaderit?!

Ai i cili i vendos gjërat në vendin e duhur, e bashkon të mirën me të mirën në vendin përkatës, të keqën me të keqën në vendin përkatës, llogaritet si drejtësi dhe urtësi prej Tij.

Andaj Allahu, Zoti i botëve, kur i vendos gjitha gjërat në vendin e duhur, nuk i barazon ata të cilët besuan dhe bënë vepra të mira me ata të cilët shkaktuan shkatërrime në tokë, e as të devotshmit me mëkatarët, e as muslimanet me kriminelët.

Thuhet: Padrejtësi është të vendosurit e gjërave jo në vendin e duhur, e si mund të thuhet kjo për Allahun i Cili thotë:

“Kush është besimtar dhe bën vepra të mira, ai nuk i frikësohet ndonjë padrejtësie (dhulm-i)e as ndonjë mungese (hedma).” (Taha 112)

Thonë komentuesit se “dhulmi” këtu është bartja e të këqijave të dikujt tjetër si dhe dënimi për mëkatin e dikujt tjetër, ndërsa “Hedm-i” është mangësimi në shpërblim. Thotë Allahu i Lartësuar:

“S’ka dyshim se All-llahu nuk bën padrejtësi as sa grimca, e nëse ajo vepër është e mirë, Ai e shumëfishon atë dhe Vetë Ai i jep shpërblim të madh.” (en Nisaa, 40)

Ndarja e kaderit në të mira dhe në të këqija si dhe sqarimi se Allahut nuk lejohet t’i përshkruhet e keqja.

Ka thënë Ibn Kajim (rahimehullah):

Kuptimi i thënies së selefit prej bazave të Imanit është “Imani në kaderin qoftë i mirë ose i keq, i ëmbël ose i hidhur” , ka për qëllim se kaderi (caktimi i Allahut) nuk përmban të keqe (sherr) në asnjë aspekt, ngase ai (kaderi) ndodh më diturinë, fuqinë, caktimin dhe vullnetin e Allahut, ku si i tillë është i mirë (hajr) tërësisht, dhe i plotë e i përkryer në çdo aspekt.

E keqja assesi nuk i përshkruhet Allahut, ajo nuk është pjesë as e Qënies së Tij, as e emrave dhe cilësive të Tij e as e veprimeve të Tij. Mirëpo e keqja e pjesshme e përcaktuar ka të bëjë me vet vepruesin, ajo është e keqe në një aspekt dhe e mirë në një aspekt tjetër. Si shembuj të tillë janë: Kisasi – implementimi i sanksioneve sheriatike, vrasja e dikujt  që me vendim gjyqësor meriton dënimin me vdekje. Gjitha këto mund të jenë të dhimbshme dhe të dhimbshme në një aspekt për ata mbi të cilët bien, mirëpo në anën tjetër me këto veprime mbrohet shoqëria, bëhet përmirësimi i saj si dhe ndihmohen disa njerëz përmes disa të tjerëve, kështuqë kjo si caktim i Allahut përmban drejtësi, urtësi dhe mirësi. Njëjtë është edhe me sëmundjet, ato mund të duken, ose të jenë të këqija në një aspekt për të sëmurin, por në shumë aspekte janë mirësi.

Kaderi i Allahut nuk përmban padrejtësi për askënd

Allahu i Lartësuar është i pastër nga të bërit padrejtësi  dhe është i cilësuar me drejtësi. Thotë Allahu në Kur’an:

“Unë nuk jam zullumqar për robin” (Kaf, 29).

Allahu e ka krijuar njeriun dhe veprat e tij si dhe ju ka dhënë dëshirën, mundësinë, përzgjedhjen, vullnetin, në mënyrë që veprat e tij të jenë reale e jo imagjinare. Pastaj e ka pajisur atë me logjikë që të dalloj të mirën dhe të keqen, dhe nuk mirret në llogari pos për atë të cilën e ka vepruar me dëshirën dhe zgjedhjen e tij. Njeriu është i lirë në veprimet e tij, mirëpo dëshira e njeriut është nën dëshirën e Allahut, dhe ajo që dëshiron Allahu të bëhet, bëhet, dhe ajo që nuk dëshiron të bëhet, nuk bëhet, sic thotë Allahu në Kur’an:

“ Për atë nga mesi që dëshiron të drejtohet (në rrugë e drejtë). Po ju nuk mund të dëshironi , përvec nëse dëshiron All-llahu, Zoti i botëve!” (Tekuir, 28-29)

Dëshira e Allahut është superiore

Një prej shembujve që sqaron këtë çështje është Ajeti në të cilin Allahu tregon përpejgamberin e Tij Shuajbin(alejhi selam) se i tha popullit të tij:

“Ne do të kishim shpifur gënjeshtër ndaj All-llahut, nëse kthehemi në fenë tuaj (idhujtare), pasi që All-llahu na shpëtoi nga ajo. Nuk është për ne të kthehemi në të, vetëm nëse është dëshira e All-llahut, Zotit tonë ”. (el A’raf 89 )

Kjo e hedh poshtë keqinterpretimin e sektit Kaderij se “dëshira” është në kuptim të urdhërit. Këtu kuptohet se Allahu nuk urdhëron për hyrjen në fenë e kufrit dhe ti bëhet shirk Atij, por Shuajbi (alejhi selam) në këtë rast ka bërë istithna – përjashtim me dëshirën e Allahut me të cilën Ai udhëzon kë don dhe devijon kë don. Pastaj vazhdon Shuajbi (aljehi selam) dhe thotë:

“Zoti ynë ka përfshirë me diturinë e vet çdo send, ne iu mbështetëm All-llahut.” (el A’raf 89 )

Kështu, ai (Shuajbi) e kthen çështjen tek dëshira dhe dituria e Allahut, sepse Ai qoftë i Lartësuar, ka përfshirë çdogjë me diturinë e Tij për krijesat e Tij dhe dëshira e Tij është superiore. Allahu e ka urdhëruar edhe Pejgamberin tonë (salAllahu alejhi ue selem) që kur të dëshiron të veproj diçka mos të thotë vetëm: “Do ta bëj”, por të thotë: “Do ta bëj, nëse dëshiron Allahu”, sepse pavarësisht dëshirave tona, vetëm nëse Allahu dëshiron të bëhet dicka, ajo ndodh. Me një fjalë, çdo argument për teuhidin është argument për kaderin dhe krijimin e veprave të robërve, andaj pohimi i kaderit është baza e teuhidit.

Dallimi mes vullnetit dhe dëshirës (dëshira universale dhe dëshira sheriatike)

Dijetarët e ehli Sunetit thonë:

Dëshira në librin e Allahut është dy lloje: Dëshirë univerzale dhe dëshirë sheriatike.

Dëshira sheriatike përfshinë atë që Allahu e do dhe është i kënaqur më të, ndërsa dëshira univerzale është përfshirëse e çdo gjëje që ekziston.

Shembull për dëshirën sheriatike kemi fjalën e Allahut të Lartësuar:

“All-llahu dëshiron t’ju sqarojë çështjet e t’ju drejtojë në rrugën e atyre që ishin para jush (pejgamberëve) dhe t’ju pranojë pendimin. All-llahu e di më së miri gjendjen e robërve dhe është më i urti.  All-llahu dëshiron t’ju pranojë pendimin, e ata që ndjekin dëshirat e epsheve, dëshirojnë që ju të shmangeni në tërësi (nga rruga e drejtë).  All-llahu dëshiron t’ju lehtësojë, e megjithatë njeriu u krijua i dobët” (en Nisa, 26-28).

Ky lloj i dëshirës nuk është e thënë të ndodhë patjetër, vetëm nëse ndërlidhet me llojin e dëshirës së dytë, asaj univerzale. Kjo dëshirë argumenton qartë se Allahu nuk e don mëkatin, gjynahun, rebelimin, devijimin, kufrin, dhe as që urdhëron për to e as që është i kënaqur me to, edhepse ka qenë dëshirë e Tij ekzistenca e tyre. Por Allahu e don çdo gjë e cila ndërlidhet me çështjet fetare dhe i shpërblen ithtaret e fesë së drejtë, i fut ata në Xhennet, i ndihmon ata në çështjet e dunjasë dhe të ahiretit. Kjo dëshirë i përfshin të gjitha veprat e mira, u realizuan ato apo nuk u realizuan. Ndërsa dëshira univerzale përfshin çdo gjë që ndodh dhe ekziston, për të cilën thuhet:

 Çka dëshiron Allahu bëhet dhe çka nuk dëshiron nuk bëhet.

Kjo dëshirë ilustrohet në shumë ajete Kur’anore, një prej tyre:

“E sikur të dëshironte All-llahu ata nuk do të mbyteshin, por All-llahu punon çka dëshiron.” (el Bekare, 253).

Kjo dëshirë është gjithëpërfshirëse, nuk mund të del nga kjo dëshirë asgjë dhe askush. Çdo gjë që ndodh në univers është brenda dëshirës

dhe vullnetit të Allahut, duke përfshirë besimtarin dhe jobesimtarin, bamirësin dhe të prishurin, banorët e Xhennetit dhe ata të Zjarrit, të dashurit e Allahut dhe armiqtë e Tij. Kështu, gjitha krijesat duke u përfshirë në këto dy dëshira të Allahut kanë katër ndarje:

• E para: Ajo në të cilën përfshihen të dy llojet e dëshirave. Këtu hyjnë të gjitha gjërat që ndodhin në ekzistencë prej veprave të mira, që do të thotë se Allahu me dëshirën sheriatike i don ato, i urdhëron dhe është i kënaqur prej tyre, dhe me dëshirën univerzale ka dashur që të ndodhin, përndryshe nuk do të kishin ndodhur.
• E dyta: Ajo në të cilën përfshihet vetëm dëshira sheriatike. Këtu hyn ajo çfarë Allahu ka urdhëruar prej veprave të mira, por me të cilat janë në kundërshtim jobesimtarët dhe kriminelët. Kjo është dëshirë sheriatike e Allahut, Ai e don atë dhe është i kënaqur me të, u realizua apo jo.
• E treta: Ajo në të cilën përfshihet vetëm dëshira universale. Këtu hyjnë të gjitha gjërat që Allahu ka dashur të ndodhin për të cilat nuk ka urdhëruar siç janë gjynahet dhe veprat e këqija. Ai nuk i do ato e as që është i kënaqur me to dhe po të mos ishte dëshira e Allahut univerzale ato nuk do kishin ndodhur e as ekzistuar. Mirëpo ajo çfarë dëshiron Allahu të bëhet, bëhet dhe ajo çfarë nuk dëshiron, nuk bëhet.
• E katërta: Ajo në të cilën nuk përfshihet asnjëra prej dëshirave. Këtu hyn çdo gjë e cila nuk ndodh dhe nuk ekziston prej të këqijave dhe gjynaheve. I lumtur është ai për të cilin Allahu dëshiroi dhe i caktoi atë që e do sheriatikisht, ndërsa i mjerë është ai për të cilin Allahu dëshiroi dhe caktoi për të atë që nuk e dëshiron sheriatikisht.

Ehlu Suneti të cilëve Allahu ju ka dhënë sukses në kuptim të saktë të çështjeve ekuptuan se gjitha krijesat e Allahut sillen rreth këtyre dy dëshirave të Tij. Kush e shikon çështjen e kaderit kështu, ka pare drejtë, e kush mundohet të shikoj sheriatin duke anashkaluar kaderin, dhe e kundërta, kush mundohet të shikoj kaderin duke anashkaluar sheriatin, është i verbër, sikurse Kurejshët të cilët thanë:

“ E ata që i shoqëruan Zotit, do të thoshin: Sikur të donte All-llahu nuk do ti bënim shirk as ne, as prindërit tanë, e as nuk do të bënim haram asnjë send” (el En’am: 148)

Përktheu: E. Kosumi