FJALOR ISLAM

Qëllimi i krijimit të kësaj liste të fjalëve arabe e që shpesh përdoren në literaturën fetare shqipe e edhe në literaturat botërore fetare Islame është lehtësimi i të kuptuarit të teksteve në të cilat përdoren këto fjalë. Këto fjalë përdoren nga pamundësia e përkthimit adekuar përmbajtësorë. Kjo listë është që të ofrohet një lehtësim për ata që lexojnë temat fetare islame. Kjo listë është me domethënie të madhe për shqiptarët dhe shqipfolësit jo mysliman që janë të intersuar për temat e ndryshme islame.

A

Adab (أدب) -letërsi

Abd (عبد)- rob, adhurues , besimtar

Adhan (أذان) – Lajmërim nga Xhamia përmes thirrjes se ka hyrë koha e fillimit të Namazit (Lutjes) së caktuar. shih Azan.

Adl (عدل) – drejtësi

Ahl al Kitabose “Ehli Kitab” (أهل الكتاب) – të krishterët dhe jahuditë (hebrejtë)

Ahad (أحد) – NJË

Ahkam (أحكام) – dispozitat (LIGJET)

Ahl al Bayt “Ehl el-bejt” (أهل البيت) – familja

Akhlaq “Ahlak”(أخلاق) -Moral

Alamin (عالمين) -Sunduesi i të gjitha botërave

Alhamdulillah (الحمد لله) Falenderimi i takon vetëm Allahut të Madhëruar

Allahu Akbar (الله أكبر) – Zoti është më i madhi

Al-isra (الإسراء) – Titulli i sures 17 të Kur’anit famëlart. Ka kuptimin e udhëtimit natën të profetit Muhammed (s.a.u.s) prej Mekës, Arabia Suadite deri në Mesxhidul Aksa, Jerusalem. Shih dhe Miraxh (ngjitje në sferat e larta qiellore)

Akhirah (آلآخرة) – bota e ardhshme

Alim (عالم) – i ditur, dijetar

Amanah (أمانة) – Amanet

Ameen (آمين) – O Allah pranoje këtë lutje apo këtë vepër

Amir al-Muminin (أمير المؤمنين) – Prijës i besimtareve

Ansar (أنصار) – Ndihmues

Aqidah (عقيدة) – Besimi – Shpallje (deklarim i besimit).

Aql (عقل) – logjik

Arba’in (اربعين) – dyzet(40)

Asr (العصر) – namazi i obligueshëm i pasdites (ikindia).

al-Asharatu Mubashsharun (العشرة المبشّرون) – dhjetë të përgëzuar me…

As-Salamu Alaykum (السلام عليكم) – Paqja dhe mëshira e Zotit qofshin mbi ju

Astaghfirullah (أستغفر الله) – Kërkesë drejtuar Allahut të na falë gabimet.

Audhu billah (أعوذ بالله) – Eudhubilahi mine shejtani rraxhim. Mbrohem me Allahun nga shejtani (Djalli)e mallkuar.

Evlia (أولياء) – te dashurit e ALlahut

Awrah (عورة) – pjesë të trupit që nuk duhet t’u zbulohen të tjerëve. Për mashkujt kjo është prej kërthizës deri tek gjuri. Për femrat është i tërë trupi përveç duarve dhe fytyrës.

Ayah (آية) (plural ayat, آيات) – Domethënia Arabe e Ajeh është: mrekulli apo shenjë. Kur’ani konsiderohet të jetë mrekulli në vete. Secili varg apo fjali quhet Ajeh. Shumësi i Ajeh quhet Ajat, që do të thotë mrekullitë.

Ayatollah ( آية الله) – shenje nga Zoti i madheruar, argument

Azhan(أذان) – Ezani

‘Azl (عزل) – hajgare,

B

Baitullah (بيت الله) – shtëpia e Zotit

Barakah (بركة) – të mira (si materiale)

Barzakh (برزخ) – pengës,qe ndan diçka,

Basher (بشر) –

Basirah (بصيرة) –

Bid’ah (بدعة) – risi

Bint (بنت) – vajzë

Bismil-lahi Rrahmanirr-Rrhim (بسم الله الرحمن الرحيم) – Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit.

Burda (بردة) -xhybe

D

Dexhal (دجّال) – Kjo Krijese me emrin Dexhal, do te paraqitet para Kijametit (Fundi i kësaj Bote), kur të paraqitet ky është një nga shenjat e mëdha të Kijametit. Do të ketë shumë Pushtet dhe dukuri mbi njerëzore, dhe shumë njerëz do ti besojnë atij. Ai do të etikohet nga njerëz me besim të dobët si Zot ! E kjo e gjithë normal që do të ndodh me dije të Allahut, sepse përfundimisht do të sprovohen njerëzit përmes tij, e sprova e fundit është natyrishtë më e rënda. Ai do të jetë në një sy i verbër !

Dalal (ضلل) – devijim,humbje

Dar al-`Ahd (دار العهد) – vend i mareveshjes

Dar al-Amn (دار الأمن) – vend i sigurt

Dar ad-Dawa (دار الدعوة) – vend i thirrjes

Dar al-Harb (دار الحرب) – vend i luftës

Dar al-Islam (دار الإسلام)- vend i islamit

Dar al-Kufr (دار الكفر) – vend i kufrit (mosbesimit)

Dar ash-Shahada (دار الشهادة) -vend i deshmis

Da`wah (الدعوة) -thirrja në rrugë të All-llahut, apo veprimtaria fetare. Në gjuh do të thotë:Thirje/ ftes

Dervish (درويش) – fukara kjo fjal ne gjuhen shqipe sjarohet “Murg i sektit bektashian, që jeton e kryen shërbime fetare në një teqe”

Dhimmi (ذمّي) -një jo-mysliman i cili jeton nën mbrojtjen e një shteti mysliman. Ai është i liruar nga detyrimet Islame s’i shërbimi ushtarak dhe zekati, por në vend të kësaj duhet të paguajë një tatim të quajtur xhizje.

Dīn (الدين) – Fe si dhe ka kuptimin ‘mënyrë e jetës.’

Diyya Dija (دية) – është kompensimi financiar që i paguhet trashëgimtarëve të viktimës. Në arabisht, fjala përdoret për parat e gjakut dhe shpërblim.

Dua (Islam)|Dua (دعاء) – lutje.

Dhikr (ذكر) -Përmendja e Allahut

Dhuhr (الظهر) – Namazi i drekës

Dunya (دنيا) – jeta e kësaj bote, e kundërta me Jetën e Përtejme.

E

Eid (عيد) -Fjala ‘Eid është fjalë Arabe që do të thotë kremtim, festim, lumturi periodike, dhe gosti. Në Islam janë dy Eid-e, që do të thotë festa e Ramadanit (Eid el-Fitr) dhe festa e Sakrificës (Eid el-Edhhe). Eid-i i parë kremtohet nga myslimanët pas agjërimit të muajit të Ramadanit në shenjë falënderimi dhe mirënjohjeje ndaj të Plotëfuqishmit Allah. Kjo zë vend në ditën e parë të muajit Sheual, muaji i dhjetë i kalendarit hënor. Eid-i i dytë është Festa e Sakrificës në përkujtim të pejgamberit Ibrahim në orvatjen e tij që ta sakrifikojë të birin e tij (Ismailin). Ky Eid zgjat katër ditë në mes ditës së dhjetë dhe të trembëdhjetë Dhul-Hixheh, muaji i dymbëdhjetë i kalendarit hënor.

Eid ul-Adha (عيد الأضحى) – festa e Kurban bajramit

Eid ul-Fitr (عيد الفطر) -festa e bajramit(pas ramazanit)

F

Fajarah “Fexhrah”(فجرة) – kuprimi i par ne gjuhe vjen si shperthim, vend ku shperthen uji ndersa ne Sheriat vjenme kuptimi e daljes se drites se mengjesit.

Fajr (فجر) – Agimi i Diellit, prej Agimi të Diellit e deri te lindja e Diellit duhet të falet Namazi i Sabahut (Lutjet e Mëngjezit).

Fard (فرض) – Farz- Vaxhib -diçka që është e obligueshme për myslimanin. Nganjëherë kjo përdoret si referencë ndaj pjesës obligative të namazit.

Fasik (فاسق) – personi me karakter dhe moral të ulët, i cili bën mëkate të ndryshme.

Fetva (فتوى) – opinion juridik lidhur me Ligjin Islamik; verdikt fetar.

Fikh (فقه) – domethënia e fjalës është: të kuptuar, përfshirje, dituri, dhe jurisprudencë në Islam.

Fi sabil Allah (في سبيل الله) – Gjithçka që bëhet në emër të Allahut, për hir të Allahut, vetëm për Allah. P. sh. i ndihmon dikujt pa shpërblim, i ndihmon për Allah etj.

Fitne (فتنة) – konflikt civil, luftë, trazirë.

Fitrah (فطرة) – Jepet nje shumë e caktuar për person para Bajramit të Ramazanit, e ato jepen zakonisht në Bashkësi Islame, e ato i shpërndajnë për nevojtarët.

Furkan (فرقان) -Dallues

G

Gafara (غفر) – Falës (e faligabimin)- emër dhe cilësi prej cilsive të Allahut.

Gaflah (غفلة) – Padituri

Gaib (غيب) – E Panjohura. Sendet e padukshme, p. sh. Bota e ardhshme.

Gusëll (غسل) – Gusul/Gusël apo (pastrim me ujë; larja) do të thotë: Larja e trupit të njeriut me ujë duke e përfshirë atë në tërësi (lagja e çdo pjese të trupit me ujë) sipas një mënyre të caktuar nga Sheriati. Gusli duhet të merret p. sh. pas marrëdhënieve seksuale!^[1]

H

Hadi (هادي) – I qehtë si dhe thuhet se si fjala ka rrenje nga arbishtja dhe persishtja.

Hidaya (هداية) –

Hadith (حديث) – transmetimet mbi thëniet dhe traditat e Pejgamberit (qofshin ato autentike apo jo) apo atë çka ai e ka dëshmuar dhe miratuar quhen Hadith. Thëniet e tija gjinden në librat e quajtura Librat e Hadithit.

Disa nga koleksionistët e famshëm të hadithit janë: Imam el-Buhari, Imam Muslim, Imam en-Nesa’i, Imam Ebu Daud, Imam et-Tirmidhi, dhe Imam Maxheh. Ka edhe shumë të tjerë.

Hallall (حلال) – diçka që është e ligjshme dhe e lejuar në Islam.

Hafith (حافظ) –

Haxhxh (الحجّ) – Haxh është fjalë Arabe që do të thotë bërja e pelegrinazhit në Meke në Arabi. Kjo është njëra prej pesë shtyllave të Islamit. Myslimani duhet të bëjë Haxhin së paku një herë në jetën e tij/saj, nëse këtë e lejojnë shëndeti dhe mundësitë.

Në këtë ka rregulla dhe norma specifike për t’u zbatuar. Kjo zë vënd gjatë muajit të fundit të kalendarit hënor të muajit Dhul-Hixheh.

Hakim –

Hanif (حنيف) -njerëzit të cilët gjatë periudhës së Xhahilijetit refuzuan idhujtarinë në shoqërinë e tyre. Këta njerëz ishin në kërkim të fesë së vërtetë të pejgamberit Ibrahim.

Haraam (حرام) –

Haram (حرم) – diçka që është e paligjshme apo e ndaluar në Islam.

Hasan (حسن) – Hasen – ‘i mirë’, përdoret për një hadith i cili është autentik por nuk e mbërrin kategorinë e lartë të Sahi-së.

Hixhab (حجاب) – Mbules për gruan, përvec fytyrës duarve, dhe këmbëve.

Hixhra (الهجرة) migrim. Hixhreti i referohet migrimit të Pejgamberit prej Mekes në Medine. Ky është fillimi i kalendarit mysliman. Fjala Hixhret do të thotë lënia e një vendi për të kërkuar strehë apo liri nga persekutimi i fesë apo ndonjë tjetër qëllim. Hixhret po ashtu do të thotë lënia e një rruge të keqe për një rrugë më të mirë apo më të drejtë.

Hima –

Hizb (حزب) –

Houries –

Huda (حدا) –

Hudna (هدنة) –

Hudud (حدود) – kufi zone kufitare

Hukm (حكم) – Vendim gjyqësor

I

Ibadah (عبادة) : Adhurim

Iblis (إبليس) : Emri i Dreqit

Iftaar (إفطار): Darka pas Agjerimit

Ihram (إحرام) : Rrobat e Haxhit

Ihsan (إحسان):

Ijaz :

Ijma (إجماع) :

Ijtihad (إجتهاد) : Pajtim

Ilah (إله):

Ilm (علم) :

Imam (إمام) : Prijës

Imamate (إمامة) :

Iman (إيمان) : besimi vetiak

Infaq :

Injeel (الإنجيل) :

Insha’Allah (إن شاء الله) : Nëse do Allahu

Iqamah : Thirrje per namaz pas Ezanit

Isha (عشاء):Jacia

Islam (الإسلام) :

Isnad (إسناد) :

Isra dhe Miraxh (الإسراء) : Udhetimi i Profetit s.a.v.s prej Mekes deri në Jerusalem

Istislah (إستصلاح) :

Istishhaad (إستشهاد) :

Itmaam-i-hujjat :

J

Jazakallahu Khayran (جزاك الله خيرًا): Allahu te shperblefte me t’mire

(Duke u punuar lista)

S

Sabr – Durim

SubhaneAllah – I Lartesuar eshte Allahu

Salawat -Pershendetje per Muhamedin salAllahu alejhi we selem

T

Taba’een -Gjenerata pas Sahabeve

Tafsir (تفسير) -shpjegim i fjalëve dhe domethënieve të Kur’anit.

Taghut – idhujtar

Tahajjud -Namaz Natë

Taharah – Pastert(pastertia)

Tahir – i paster

Tajdid –

Tajwid (تجويد) -Rregullat e leximit te Kuranit

Takbir -madhërim; të deklarosh Madhështinë e Allahut.

Takfeer -të gjykuarit mbi njerëz me pabesim.

Taqlid (تقليد) – të ndjekesh ulema ose medhhebe verberisht – pa kontrollu.

Taqiyya (تقيّة) –

Taqwa -dashuria dhe frika që myslimani e ndjen ndaj Allahut. Njeriu me takua dëshiron që të jetë i kënaqshëm për Allahun dhe të rri sa më larg atyre gjërave që e iritojnë Allahun. Ai është i kujdesshëm që mos t’i tejkalojë kufijtë e vendosur nga Allahu.

Tarawih – Taravija quhet namazi (lutjet) gjatë muajit të Ramazanit. Eshtë Namaz vullnetar. Ka 20 rekate, falet pas jacisë (lutjet e nates), dhe para vitrit (namaz tri rekatshe), namazi i fundit gjatë ditës!

Tarkib (تَرْكِيب) –

Tariqa (طريقة) –

Tartil (ترتيل) –

Tashkil (تشكيل) –

Taslim (تسلم)-‘të dhënit selam’; përshëndetja myslimane e paqes.

Tawbah -Pendim

Tasawwuf (التصوّف) – sufi

Tawaf -të sillurit rreth Ka’bës shtatë herë. Njerëzit zakonisht e bëjnë këtë gjatë Umres apo Haxhit.

Tawheed (توحيد) -njësim, njëshmëri

Tawrat -Shpallja të cilën Allahu ia ka zbritur Musait.

Tayyib – mire

U

Ulema (علماء) -(njëjësi: alim) Njerëzit e ditur në Islam

Ummah (الاُمّة) -umeti është komunitet apo popull. Kjo përdoret si referencë ndaj komunitetit të besimtarëve apo myslimanëve.

Umrah -kjo është pelegrinazh më i vogël i cili s’është i detyrueshëm dhe mund të bëhet në çfarëdo kohe.

Urf (عرف) -trditë

Usul al-Fiqh –

W

Wahdat al-wujud (وحدة الوجود) –

Wahy –

Wali -Kujdestar i ligjshëm. Mik apo mbrojtës. Dikush që duhet të përkujdeset për interesat e juaja.

Warraq (ورّاق) –

Wasat –

Witr -tek; namazi i fundit natën, që përbëhet prej një numri tek rekatesh.

Wudu –

Y

Ja Allah – o Allah

Jaqin –

Jaum Al-Qiyâmah (يوم القيامة)- Dita e Kijametit

Xh

Xhahannam : Xhehenem ose Ferri

Xhahiliya (الجاهليّة) :

Xhahl : Injorance

Xhamia(جامعة) :

Xhanaza : I Vdekuri

Xhannah : parajsa

Xhihad]] (جهاد) : Përpjekje

Xhilbāb :

Xhinn]] (جنّ) :

Xhizya]] (جزية):

Xhumuah]] (جمعة) : lutja e së premtes

Xhuz’]] (جزء) : pjes e Kur’anit

Z

Zeburi – Libri që iu shpall pejgamberit Davudit a.s.

Zekat (زكاة) – Njëra prej pesë shtyllave të Islamit është Zekati, që do të thotë pastrim dhe shtim i pasurisë së personit.

Myslimani i cili posedon para përtej sasisë së caktuar, duhet të paguajë zekatin. Kjo po ashtu quhet lëmoshë e obliguar. Kjo duhet të përdoret në tetë kategori për pasurinë e shoqërisë që përmendet në Kur’an, që do të thotë: të varfërit, nevojtarët, ngushëlluesit, të zënit robër, borxhlinjtë, për kauzën e Allahut, udhëtarët, dhe për ata që e grumbullojnë atë.

Sasia të cilën duhet mbledhur është 2,5 %, 5 %, apo 10 %, varësisht prej pasurisë dhe metodës së përdorur për prodhimin e saj. Për shembull, janë 2,5 % të pronës që kanë qenë në posedim për një vit, 5% nga gruri kur të vaditet nga bujku, dhe 10 % të grurit që vaditet nga shiu.´

Zalimun –

Zina (زناء , زنى) – mardhënje seksuale jashmartesore