Islami dhe feminizmi: konfrontim apo bashkëveprim?

Abstrakt

Diskutimi mbi të drejtat e femrës dhe lirinë e saj është një ndër temat aktuale dhe tërheqëse për të cilat është folur vitet e fundit. Përgjatë periudhës moderne në Perëndim janë shfaqur shumë pikëpamje në lidhje me çështjen e femrës dhe alternativat e kësaj çështjeje. Si pikëpamje më të rëndësishme mund ta përmendim feminizmin liberal, feminizmin radikal, feminizmin socialist, feminizmin marksist, kulturor, negativ, psikoanalitik, strukturalist, feminizmin e pavarur, e kështu me radhë.
Feministet theksojnë se sfera shoqërore është “patriarkale.” Sipas tyre, shoqëria është e modeluar dhe e sunduar prej burrave. Pra, gratë janë vendosur në një sferë “më të ngushtë”, dhe janë të frenuara nga strukturat mashkullore.
Ndërsa në Perëndim, rrjedha kryesore e lëvizjes së grave e ka shikuar fenë si një nga armiqtë kryesor të progresit dhe të mirëqenies së saj, ndërsa gratë myslimane i vlerësojnë mësimet e Islamit si përkrahësin dhe mbrojtësin e tyre më të mirë.
Duke qenë se historia dhe trashëgimia e popujve myslimanë ka qenë radikalisht e ndryshme nga ajo e Evropës Perëndimore dhe e Amerikës, feminizmi që do t’u apelonte grave myslimane dhe shoqërisë në përgjithësi duhet të jetë përkatësisht i ndryshëm.

Fjalët çelës: feminizëm, shovinizëm mashkullor, postmodernizëm, pavarësi ekonomike, status i barabartë, identitet mysliman.

HYRJE

Themelet e feminizmit perëndimor

Gjatë tërë historisë gruas i janë bërë shumë herë padrejtësi, duke filluar nga statusi i saj social, roli që ka luajtur në veprimtaritë ekonomike, aspekti i të drejtës politike etj.
Në shoqëritë primitive gruaja nuk pranohej si anëtare e bashkësisë fetare. Ligji i “Hamurabit” e konsideronte femrën në grupin e kafshëve shtëpiake. Në qytetërimin e vjetër egjiptian gruaja është flijuar duke e hedhur në Nil, e në Indi është djegur e gjallë së bashku me trupin e burrit të vdekur. Shekuj me radhë gruaja ka qenë objekt seksual në pallatet iraniane dhe bizantine.(1)
Sipas disa koncepteve ekstremiste dhe të gabuara perëndimore femra nuk është qenie e plotë njerëzore. Ajo është urë lidhëse ndërmjet shtazëve dhe njerëzimit, shpirti i saj nuk është i përjetshëm dhe shpëtimi i amshueshëm është e drejtë ekskluzive e mashkullit.(2)
Në shekullin XIX liderët fetarë në Francë, pas një diskutimi të gjatë kishin vendosur: “Gruaja është qenie njerëzore, mirëpo është krijuar për t’i shërbyer mashkullit. Sipas ligjit të vitit 1850, në Angli gruaja nuk kishte të drejtë të posedonte pasuri. Henri VIII kishte nxjerrë dekret me të cilin grave u ndalohej t’i lexonin librat e shenjtë.”(3)
Themelet e feminizmit perëndimor janë ngritur mbi traditën judaike-kristiane dhe mbi filozofinë greke. Në Bibël Eva është krijuar prej brinjës së Adamit, ajo është dytësore. Në mitologjinë greke, Athinaja, Perëndesha e Mençurisë, lindi prej kokës së Zeusit, babait të gjitha zotave – ajo është dytësore. Në të dyja këto histori të rëndësishme gruaja është krijuar nga burri. Të dyja ato përmbajnë mitin se gruaja është dytësore ndaj burrit.(4)
Klementi i Aleksandrisë, në shek. II, shkruante: “Asgjë nuk është shnderuese për burrin, sepse burri është i pajisur me arsye; po te gruaja edhe meditimi për natyrën e saj është i turpshëm.”
Tertuliani thoshte: “Ti je porta e djallit. Sa lehtë e shkatërron ti burrin, shëmbëlltyrën e Zotit!”
Hegeli bëri procesin “dialektik” tezë/antitezë/sintezë. Një identitet i caktuar është domosdo i krijuar përballë një të kundërte ose një “tjetri”. Feministet mendojnë se identiteti mashkullor (duke përfshirë arsyen, racionalizmin, qëndrueshmërinë, agresivitetin) është krijuar përballë një “tjetre” femërore (natyrë, emocion, pavendosmëri) dhe kjo ka sjellë një dallim të pandershëm të sekseve.
Në tragjedinë e tij “Eumenidet”, Eskili vë këto fjalë në gojën e hyjit Apollon: “Nëna e fëmijës që njerëzit e quajnë të sajin, s’është vërtet një jetë-krijuese, po tajë e farës të jetës. Vetëm mbjellësi i farës është krijuesi.” Pra, mashkulli është ai që i jep “formë” fëmijës së palindur.
Edhe Platoni mbron mendimin se burrat i japin formën botës. Ideja e Platonit për shpirtin racional që sundon trupin, përmban në vetvete idenë e sundimit mashkullor mbi femrën.
Filoja, një hebre i Aleksandrisë, shfrytëzoi filozofinë greke për të interpretuar shkrimet hebraike. Në trajtimin që Filoja i bëri tregimit të Zanafillës, Eva bëhet “burimi i rënies”, kurse burri simbolizohet si “mendje”. Pra, gruaja është shkaku i rënies të burrit.
Shumë feministe thonë se historia e filozofisë perëndimore përmban një paragjykim të lindur kundër grave. Për këtë arsye, vetë mënyrat me të cilat na kanë mësuar të mendojmë janë organikisht “mashkullore” dhe gratë janë përjashtuar nga lëmi i arsyes.(5)
Sipas pikëpamjes feministe, dikotomia që përbën bërthamën e mendimit iluminist është rezultat i dysisë mashkulli-femra. Kësisoj, në dikotominë racional/irracional, subjekti/objekti dhe kultura/natyra, mashkulli ndërlidhet me elementin e parë, kurse femra me të dytin. Në këto dyshe mashkullit i jepet vend i privilegjuar.(6)
Feminizmi për të drejta të barabarta kërkon të ndryshojë pozitën e grave në shoqëri nëpërmjet ndryshimit të ligjeve. Duke ndryshuar ligjet (për shembull duke u dhënë të drejtën e votës, të drejtën e pronësisë pas martesës, të divorcit) pozita e grave në shoqëri do të ndryshonte krejtësisht.(7)

Feminizmi liberal dhe radikal

Feminizmi liberal u prin historikisht lëvizjeve të tjera feministe dhe të gjitha polemikat rreth feminizmit ndalen para së gjithash te tezat e feminizmit liberal, që cilësohet si rryma kryesore feministe (mainstream feminist).(8)
Feministët liberalë thonë se punësimi, dalja në skenën publike dhe liria ekonomike përbëjnë garancinë e lirisë së femrës. Femra që ka pavarësi ekonomike nuk qëndron nën këmbën e burrit, por në këmbët e veta.(9)
Megjithatë, vetë feminizmi liberal, që është prijësi historik i lëvizjeve feministe moderne, është një nga rrymat më të kritikuara feministe. S’duhet harruar se të gjitha pikëpamjet e tjera feministe kanë lindur si fryt i ballafaqimit me feminizmin liberal. Kritikat e drejtuara ndaj tij janë të natyrës politike dhe epistemologjike. Këto kritika i bëjnë qarqet që pretendojnë se feminizmi liberal, sikurse liberalizmi, nuk parasheh ndryshime rrënjësore dhe për pasojë s’ia del ta perceptojë dhe ta zgjidhë çështjen e femrës. Kritika e dytë serioze del nga pretendimi se feminizmi liberal bazohet në modelin racionalist. Sipas kësaj kritike, liberalizmi është botëkuptim iluminist dhe bazohet në racionalizmin iluminist i cili është gjenetikisht mashkullor. Nga këndi i epistemologjisë mund të thuhet se feminizmi liberal përpiqet ta realizojë të pamundurën.(10)
Një pikëpamje tjetër feministe bashkëkohore është feminizmi radikal, i cili çështjen e femrës e trajton sipas logjikës “mos përmirëso, ndrysho!”.
Sipas feministëve radikalë, shkaku kryesor i pozitës jo të mirë të femrës është struktura patriarkale e shoqërisë. Botëkuptimi feminist radikal synon ndryshimin e plotë dhe rrënjësor të këtij sistemi.(11)
Mund të thuhet se vepra e parë e feminizmit radikal është ajo e Shulamith Firestone, “Dialektika e gjinisë” (Dialectic of sex), e botuar në vitin 1971. Firestone, në këtë vepër, ndalet te dallimi biologjik midis femrës dhe mashkullit dhe pohon se forma themelore e përplasjes ndërnjerëzore është ajo gjinore. Sipas feministëve radikalë, forcë motorike e historisë nuk është, siç pohon marksizmi, lufta ndërmjet klasave ekonomike, por ajo ndërmjet klasave gjinore.(12)
Feminizmi radikal mendon se kuptimi i të qenit grua është modeluar dhe shtrembëruar nga burrat. Radikalet mendojnë se ndryshimi i ligjeve do të ndryshojë mendimet e rrënjosura te burrat. “Radikalet” janë në kërkim të një kuptimi krejtësisht të ri të asaj çka do të thotë jesh grua dhe një mënyrë të re të jetës së grave në botën tonë.(13)
Pjesa më e madhe e feministëve radikalë janë kundër martesës, sepse, sipas tyre, martesa është një formë që e mban femrën nën presion. Sipas tyre, kushti themelor i shpëtimit të femrës është çlirimi i saj prej “institucionit patriarkal të quajtur martesë.”(14)

Filozofia e të qenit grua

Të gjitha feministët janë të mendimit se ka një ndryshim të rëndësishëm midis “seksit” dhe “gjinisë”. “Seksi” është fakti biologjik i të qenit grua; “gjinia” është filozofia e të qenit grua. Feministët shpallin se, fatkeqësisht, filozofia e të qenit grua është krijuar nga burrat. Të jesh “femër” do të thotë të kesh një ndërtim të caktuar anatomik, të jesh “grua” do të thotë të jesh subjekt i disa pikëpamjeve të caktuara. Feministët ankohen se vetë fjala grua (ëoman) përfshihet në termin burrë (man) që përfshin edhe burrat edhe gratë. Pra, se gruaja quhet inferiore ndaj burrit.(15)
Një temë tjetër e trajtuar nga mendimi feminist është edhe ajo që ka të bëjë më mënyrën e përdorimit të gjuhës. Femrat, në përgjithësi, janë më të kujdesshme ndaj rregullave gramatikore, shfrytëzojnë shumë atribute ndijore, ndërtojnë fjalë elastike që nuk shprehin vrazhdësi apo përpikëri. Shkak i gjithë kësaj është fakti se femrat nuk kanë pasur pushtet.(16)
Le t’i marrim dy shembuj të zakonshëm: kur një grua martohet, mendohet se ajo duhet ta marrë mbiemrin e burrit, dhe të mbajë një unazë që tregon se ajo i takon atij.(17) Feministët radikale e shohin burrin si shfrytëzues, dhe gruan si të shfrytëzuar. Shkrimtarja frënge Simone de Beauvoir, veprimtare e dalluar e lëvizjes feministe në Francë dhe në botë, është kategorike: “Përderisa mos të shpartallohet miti për familjen, për amësinë dhe instinktin amtar, femrat do të eksploatohen edhe më tej.”(18) Në veprën “Seksi i Dytë” (1949), Simone de Beauvoir argumentonte se burrat i shohin gratë si “të tjera”. Gratë duhej ta kapërcenin këtë identitet, dhe nga “objekt” ato duhej të bëheshin “subjekt”. Fill pas botimit kjo vepër u shndërrua në një nga veprat me referenciale të lëvizjes për “liritë e femrave”. Ky libër i de Beauvoir-it, që ka zënë vend ndër klasikët e mendimit feminist, dhe thuhet se është adaptim i veprës së Sartre-it “Qenia dhe hiçi”, në mendimin feminist. Jean Paul Sartre, si njëri prej përfaqësuesve ateistë të ekzistencializmit, e ndan qenien në dy kategori: qenie në vetvete (ensoi) dhe qenien për veten (poursoi).
Edhe pse de Beauvoir e pranon realitetin se femra dhe mashkulli dallojnë në aspektin biologjik dhe psikologjik, prapëseprapë ajo shton se duhet marrë parasysh konteksti social, dhe asaj i duket e pakuptimtë cilësimi i mashkullit si “vetja”, kurse i femrës si “tjetri”. Sipas saj, është gjithashtu e vërtetë se femrën nuk e bën femër vetëm trupi i saj. Edhe ajo e ka segmentin ekzistencial të saj që e nxjerr prej “qenies në vete” dhe e bën “qenie për veten.”(19)
Betty Friedan-i, në librat e saj “Mistika femërore” (1963) dhe “Organizata kombëtare për gratë”, më 1966, kërkonin çlirimin e grave nga vartësia shkatërruese e kulturës patriarkale.(20) Sipas Friedan-it, shpëtimi i gruas qëndron në punësimin apo angazhimin e saj jashtë shtëpisë.(21)
Socializmi utopik i Robert Ouenit ndikoi në lëvizjen feministë, dhe bëri që të pasojnë edhe ide të tjera për një pavarësi më të madhe të grave: marrëdhënie jashtëmartesore, divorci dhe kontrolli i lindjeve.(22)
Sipas mendimeve të grave feministe, gruaja ka të drejta të pakufizuara në trupin e saj, në mes të tjerash të drejtën për të mbytur fetusin dhe të drejtën për të pasur marrëdhënie seksuale me burrat e tjerë. Kjo do të thotë se lëvizja feministe që derdh lot krokodili për të drejtat e gruas, i mohon referencat fetare dhe kulturore mbi të cilat ngrihet shoqëria.(23)

Fushata për të drejtat e grave

Fushata për të drejtat e grave nisi në shekullin XVIII, gjatë Iluminizmit. Iluminizmi, ose Shekulli i Arsyes, ishte një periudhë në të cilën mendimtarët besonin se “njeriu është masa e gjithçkaje”(24). Teza e emancipimit të femrës lindi në kohën e revolucionit me “Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne” (Deklarata e të drejtave të gruas e të qytetares) të Olimpë dë Guzhë, 1791, pastaj u mor nga sensimonienët, dhe korri fitoret e para në planin juridik (barazi përpara ligjit e burrit dhe e gruas), pastaj në planin politik (e drejta për të votuar dhe për t’u zgjedhur).(25)
Filozofia iluministe e të drejtave të barabarta u shpreh në mënyrë të qartë në librin e “Meri Uollstounkraftit” (Një kërkesë për të drejtat e grave), e botuar më 1792, që ishte një nga manifestet më të hershme feministe në Britani.
Deklaratë tjetër e fortë në mbështetje të feminizmit erdhi prej Xhon Stjuart Millit, në esenë e tij “Shtypja e grave”, të botuar në 1869.
Emili Dejvisi luftoi për të drejtën e grave për arsimin e lartë, dhe themeloi në Kembrixh, më 1869, Kolegjin Girton. Elizabet Garet Andersoni u bë gruaja e parë mjeke më 1869. Milisent Foseti u bë luftëtarja e parë për të drejtën e votës për gratë, dhe dorëzoi peticionin e parë në parlament, më 1867.
Kolegji i Mbretëreshës në Londër, e para shkollë e lartë për gra, u hap më 1847, dhe më 1849 u pasua nga kolegji i Bedfordit. Ndonëse universiteteve që nga viti 1875 u lejohej të diplomonin gra, Oksfordi priti vitin 1920, ndërsa Kembrixhi 1947-ën për ta bërë këtë. Vetëm në vitin 1918 në Britani grave iu dha drejta e votës. Midis viteve 1918 dhe 1920, këtë të drejtë e fituan gratë në Britani, Gjermani, Austri, Holandë, ShBA dhe BRSS.(26)
Duhet thënë se Franca është vendi i fundit i Evropës ku u pranua e drejta e gruas për të votuar, e që u hodh poshtë nga senati më 1934, dhe u vendos më 1944, prej gjeneralit De Gol. Nga ana tjetër, Franca është një nga vendet e para në Evropë që më 1960 e vendosi barazinë e të ardhurave të burrit dhe të gruas për të njëjtën punë.(27)
Me gjithë miratimin e ligjeve për barazinë e sekseve më 1919, për divorcin, më 1971, të pagesës së barabartë, më 1970, dhe atij kundër diskriminimit për shkak të seksit, më 1975, feministët ankohen se gratë nuk kanë akoma një vend të barabartë me burrat në shoqëri.(28)

Feminizmi postmodern

Për ta përshkruar fazën e pjekurisë së shoqërisë moderne përdoren koncepte të ndryshme, siç janë, për shembull, shoqëria e dijes, shoqëria e konsumit, shoqëria postindustriale, shoqëria postkapitaliste, shoqëria e medias, periudha elektronike, shoqëria e teknologjisë së avancuar, ose një shprehje që i përfshin të gjitha këto fjalë, shoqëria postmoderne. Postmoderniteti (post modernity) nënkupton gjendjen ose shoqërinë e shkëputur nga modernia. Madje, sipas disave, postmodernizmi është antimodernizëm.(29)
Postmodernizmi, që ka ngritur flamurin e rebelimit kundër të gjitha vlerave dhe institucioneve të shenjtëruara nga periudhe moderne, aty nga vitet e ’70-ta të shekullit XX, ka filluar të shndërrohet në subjekt interesimi për intelektualët perëndimorë. Meqë vetë postmodernizmi del me teza antipërgjithësuese, është e vështirë të bëhet ndonjë përgjithësim për këtë botëvështrim të ri. Ky qëndrim në jetën e përditshme pasqyrohet në sentencën: “Mos më kategorizo!” Në një shkrim që synonte ta ndriçonte këtë nocion, pas prekjes së çështjes së përkufizimit, gjendet edhe kjo sentencë: “Kjo fjalë është e pakuptimtë. Shfrytëzojeni atë sa të mundeni!”(30).
Marrëdhëniet mes postmodernizmit dhe feminizmit deri diku janë paradoksale. Pyetja nëse është i mundshëm koncepti i “feminizmit postmodern” i ka ndarë në dysh mendimtarët. Sipas grupit të parë, postmodernizmi duke ruajtur strukturën e feminizmit ka përgatitur terren për riformulimin e pikëpamjes feministe. Domethënë, “feminizmi postmodern” është i mundshëm. Sipas disa të tjerëve, edhe është e pamundshme të jesh feminist duke mbetur brenda diskursit postmodern.(31)
Feminizmi postmodern, po kështu zhvillohet duke i nxjerrë në pah gabimet e feminizmit modern. Feminizmi postmodern, sikurse ai modern, është i përgjithshëm dhe nuk ofron ndonjë zgjidhje konkrete për çështjen e femrës.(32) Ai nuk ofron receta për shpëtimin e femrës nga gjendje e saj e pavolitshme.

Feminizmi në marrëdhëniet ndërkombëtare

Vitet e fundit feminizmi ka hyrë edhe në marrëdhëniet ndërkombëtare, të cilat shiheshin si një prej fushave më kundërshtuese ndaj argumenteve feministe. Studimet feministe në fushën e marrëdhënieve ndërkombëtare ngjallën një interes në rritje në vitet 1990 dhe krijuan një literaturë që rritej me shpejtësi.
Të gjitha studimet feministe kanë të përbashkët idenë se për të kuptuar mënyrën se si veprojnë marrëdhëniet ndërkombëtare, ka rëndësi edhe përkatësia gjinore, sidomos për çështje që lidhen me luftën e sigurimin ndërkombëtar.(33)
Konceptet tradicionale vërtiten rreth hipotezave sipas të cilave meshkujt bëjnë luftëra dhe drejtojnë shtete, ndërsa femrat në thelb nuk mund të merren me marrëdhënie ndërkombëtare, sepse meshkujt janë më të përshtatshëm për hapësirën publike e politike, ndërsa femrat lidhen më shumë me hapësirën e problemeve private e shtëpiake. Kështu, në një mbledhje të nivelit të lartë ndërmjet Reganit e Gorbaçovit, në vitin 1985, shefi i këshilltarëve të presidentit Regan tha: “Gratë nuk e vrasin mendjen për fuqinë e hedhjes së raketave balistike ndërkontinentale, por u bën përshtypje më shumë Nensi Regani.”(34).
Feministët i përshkruajnë zakonisht gratë si krijesa më paqësore sesa burrat, si nga ana biologjike, ashtu edhe ajo kulturore. Këta feministë e venë theksin te aftësitë e papërsëritshme të grave dhe ndihmesën e tyre si paqebërëse.
Bettha von Sutnner e bindi Alfred Nobelin që të krijonte një çmim Nobel për paqen, të cilin ajo e fitoi në vitin 1905. Në vitin 1915, Xhejn Adams dhe feministe të tjera thirrën konferencën ndërkombëtare të grave për paqen në Hagë. Ato krijuan Partinë e Grave për Paqen.
Në vitin 1960 grupe të tilla feministësh si Ëomen Strike for Peace dhe Another Mother for Peace iu kundërvunë provave bërthamore të Luftës së Vietnamit. Në vitet 1980, Women’s Action for Nuclear Disarmament iu kundërvu shtimit të armëve bërthamore. Në vitet 1980, gratë britanike rrethuan bazën ajrore Greenham Common, ku po vendoseshin raketat amerikane kruiz.(35)
Sipas feministëve, një botë në të cilën pjesa më e madhe e politikanëve ose e ushtarakëve do të kishin qenë femra mund të kishte qenë një botë ndryshe. Natyrisht se këto teori të feministëve botëkuptimorë nuk janë provuar kurrë, sepse gratë nuk kanë arritur kurrë të mbizotërojnë në politikën e jashtme të ndonjë vendi e aq më pak në sistemin ndërkombëtar në tërësi.(36)

Pikëpamjet islame për lëvizjen feministë

Disa tipare të kauzës feministe shkaktojnë zhgënjimin dhe madje kundërshtimin e grave myslimane, mbasi mendimet apo reformat e kësaj lëvizjeje janë në kundërshtim të plotë me traditat e kulturës dhe të trashëgimisë fetare islame.(37) Të drejtat ligjore që gratë perëndimore i kërkuan në reformimin e Ligjit të Përgjithshëm Anglez kanë qenë tashmë të pohuara për gratë myslimane qysh në shekullin e 7-të. Me fjalë të tjera, që lëvizja feministe të ketë sukses në një ambient islam, ajo duhet të jetë një formë vendase (indigjene) e feminizmit, më mirë sesa një formë e konceptuar dhe e kultivuar në një ambient të huaj, me probleme të ndryshme, me zgjidhje dhe synime të ndryshme.
Ndërsa në Perëndim, rrjedha kryesore e lëvizjes së grave e ka shikuar fenë si një nga armiqtë kryesorë të progresit dhe të mirëqenies së saj. E, gratë myslimane i vlerësojnë mësimet e Islamit si përkrahësin dhe mbrojtësin e tyre më të mirë. Porositë që gjenden në Kuran dhe në shembullin e pejgamberit Muhamed, s.a.v.s., vlerësohen si ideal drejt të cilit gratë bashkëkohore dëshirojnë të kthehen.(38)
Të drejtat dhe privilegjet që kanë arritur femrat evropianë pas presioneve në shoqëritë ku jetojnë, dhe që i kanë arritur vetëm tani së fundi, Islami i ka rregulluar juridikisht për të gjitha gratë shumë shekuj më parë, pa qenë nevoja që ato të rebelohen për shpalljen e normave të tilla ligjore.(39)
Të drejtat e gruas në kohët moderne nuk u dhanë vullnetarisht, apo vetëm si rezultat i përzemërsisë ndaj gjinisë femërore. Gruaja moderne arriti në pozitën e saj të tashme me anën e forcës.
Me qëllim që të arrinte deri në pozitën e sotme, gruaja luftoi me dekada dhe shekuj. Me qëllim që të fitonte të drejtën e mësimit dhe lirinë e punës dhe fitimit, asaj iu desh të ofronte sakrifica të dhembshme dhe të hiqte dorë nga shumë të drejta të saj natyrore. Ajo pagoi shumë shtrenjtë që ta vendoste statusin e saj si një qenie njerëzore që posedon shpirt. Edhe pas të gjithë këtyre sakrificave të shtrenjta dhe luftërave të dhembshme, ajo ende nuk ka arritur atë që feja islame ka vendosur me dekretin hyjnor për gruan myslimane.(40)

Islami e barazoi statusin e burrit dhe të gruas

“O ju njerëz, kini frikë Zotin tuaj, që ju ka krijuar prej një vete, dhe nga ajo krijoi palën e saj dhe prej atyre të dyve u shtuan shumë burra e gra.” (Kurani, 4:1). Një studiues duke analizuar këto vargje thotë: “Është e besueshme se nuk ka tekst tjetër, të vjetër apo të ri, që ta trajtojë me kaq humanizëm gruan në të gjitha aspektet, kaq shkurt, kaq thellë, me kaq elokuencë dhe me kaq origjinalitet se sa ky dekret hyjnor.”(41).
Islami i sheh si mashkullin edhe femrën me të drejtat dhe detyrat e veta, pasi secili janë degë të një trungu, e që e kanë zanafillën te një baba, Ademi, dhe te një nënë, Havaja.(42) Në pajtim me Kuranin, të dy gjinitë ndajnë besimin e përbashkët, të dy janë subjekte në kushte të njëjta ekzistenciale, me mundësi të njëjta dhe me qëllim të njëjtë për ekzistim.(43)
Pejgamberi Muhamed, alejhi selam, thoshte: “Gratë janë gjysma tjetër e burrave.”. Njësia themelore e njerëzimit nuk është as burri, as gruaja. Është burri dhe gruaja, të bashkuar përmes martesës që i bën ata familje (ashtu sikurse pjesa më e vogël e ujit nuk është as oksigjeni as hidrogjeni, por janë të dy këta elementë së bashku).(44)
Statusi i gruas në fenë islame është diçka unike, diçka që nuk ka kurrfarë ngjashmërie në cilindo sistem tjetër.
Dhe, nuk ishte zëri i fesë islame ai që e karakterizoi gruan si prodhim të djallit apo si farë të së keqes. Nuk qe feja islame që parashtroi pyetjen se a ka gruaja shpirt apo jo. Asnjëherë në historinë islame nuk u vu në dyshim statusi njerëzor i gruas apo posedimi nga ana e saj i shpirtit dhe i kualiteteve të tjera të mira shpirtërore.(45)
Pozita e gruas në Islamin e hershëm ka qenë me të vërtetë një pozitë shembullore, pozitë që duhet të studiohet dhe të njihet prej çdo gruaje, si edhe prej çdo liberacionisti në shekullin e 21-të.(46)
Madje edhe feministet myslimane, sikurse Fatima Mernissi në librin e saj “Women and Islam: An historical and theological inquiry”, Oxford, 1991, e pranojnë se gratë kanë luajtur një rol të rëndësishëm në jetën e Pejgamberit, s.a.v.s.(47)
Islami e sheh femrën si pjesëtare të denjë të shoqërisë me përgjegjësitë, të drejtat dhe privilegjet e saj. “Sa i përket çështjes së gruas, legjislatura islame është prej legjislaturave më të përparuara dhe më të drejta që kanë dalë në këtë botë.”(48)
Në sferën e legjislacionit, Islami filloi me barazimin e statusit të burrit dhe të gruas. Muhamedi, a.s., ka thënë: “Më i miri prej jush është ai që sillet më së miri me gruan e vet.”. Po ashtu edhe: “Ju keni të drejta te gratë tuaja, mirëpo edhe ato kanë të drejta ndaj jush.”. Kështu ai i vuri mbi një bazament juridik relacionet midis dy gjinive.(49)

Skllavërimi modern i gruas së sotme

Në botën aktuale, e cila gjendet nën dominim agresiv profan, shekullar dhe vulgaro-liberal të qytetërimit modern perëndimor, dimensioni shpirtëror dhe moral i seksualitetit është rrezikuar radikalisht. Për më tepër, seksualiteti dhe dashuria në erën e pozitivizmit është katandisur në “kimi”. Seksualiteti është banalizuar dhe deerotizuar.(50)
Liberalizmi seksual, pornografia, erotizmi, devijimet seksuale e kanë futur botën moderne në një tragjedi.(51) Gazetat evropiane shkruan shumë për prostitucionin, duke e konsideruar “domosdoshmëri shoqërore”, dhe se duhej zyrtarizuar që të ishte nën mbikëqyrjen e shtetit!!! Pak nga pak prostitucioni zyrtar dhe jozyrtar u bë një e vërtetë reale në shoqëri. Ai pati legjitimitet të plotë për organizimin e tij. Ai që e mohonte këtë gjendje konsiderohej i prapambetur, injorant, hipokrit apo utopik e që jetonte me ëndrra. Ai u bë “realiteti’ i ri që mbrohej nga oratorët, shkrimtarët, gazetarët, novelistët, tregimtarët dhe psikoanalistët.(52)
Në emër të lirisë, gruaja e ditëve tona po shfrytëzohet në shumë dimensione. Shpirti i saj delikat, ndjenjat e holla, zemra e pastër dhe trupi joshës po thithen për reklamë, për tregti, për politikë, për konkurrencë personale, për epshe poshtëruese. Ajo sot ndodhet nën një dhunë më të pangopur, më sistematike e më sadiste sesa në Mesjetë.(53)
Gruaja u shfrytëzua për tregti, u bë shitësi dhe manekine. Në fillim i nxor në treg feminiteti dhe personaliteti i saj. Ndjenja e respektit dhe e nderimit për veten u asgjësua. Ajo sot është një skllave e lirë, një plaçkë pranë plaçkave të tjera.(54)
Si pasojë e kësaj, femra edhe një herë filloi të humbasë pozitën dhe autonominë e saj si qenie njerëzore, dhe u bë një objekt për kënaqësi fizike dhe reklamim tregtar. Qëllimi i saj në jetë u bë më shumë të realizojë feminitetin e saj, sesa të plotësojë humanitetin (njerëzinë) e saj. Ajo ishte në gjendje të falsifikonte pamjen e saj të natyrshme fizike, me të gjitha mjetet artificiale, e madje edhe me trajtimet apo operacionet kozmetike; si edhe ta harxhonte tërë energjinë, pasurinë dhe kohën e saj, vetëm për ta shtuar joshjen e saj në sytë e meshkujve.(55)
Veshja e femrës përgatitet jo për ta mbuluar trupin, por për ta nxjerrë në shesh bukurinë në formën më tërheqëse.(56)
Gratë e lira gjenden para trysnive të skllavërisë moderne, që janë më subtile, por jo më pak të rrezikshme: “konformizmit, modës, reklamës dhe punës së përditshme.”(57)
Islami është kundër liberalizmit seksual, shkeljes së kurorës dhe prostitucionit. Njeriu nuk mund të manipulojë, siç thonë feministët, si të dojë, as me trupin e vet. Tradhtia ndaj trupit është tradhti ndaj amanetit të dhënë prej Perëndisë.(58)

Diferencimi i roleve dhe i përgjegjësive

Feminizmi, siç paraqitet në shoqërinë perëndimore, përgjithësisht ka mohuar çfarëdo diferencimi të roleve dhe të përgjegjësive të mashkullit dhe të femrës në shoqëri, dhe ka kërkuar një lëvizje drejt një shoqërie uniseksuale, me qëllim që të arrihen të drejta të barabarta për gratë.(59)
Ndonëse ka si qëllim të sjellë përmasa më të mëdha të barazisë për gratë, ideja se burrat dhe gratë janë jo vetëm të barabartë, por edhe ekuivalentë dhe identikë, aktualisht i ka shtyrë gratë drejt imitimit të burrave dhe, madje, të përbuzin feminitetin e tyre. Kështu, është duke u prodhuar një tip i ri i shovinizmit mashkullor.(60)
Prapavija ekonomike e “barazisë” është një përdorim demagogjik i këtij parimi, në funksion të alibisë, me të cilën mbulohet sistemi i eksploatimit fizik dhe shpirtëror i femrave në universin e mbyllur të prodhimit dhe të konsumit.(61)
Se sa gjatë do të vazhdojë kjo lëvizje sociale shkatërrimtare, përpara se ajo të hidhet poshtë si e falimentuar, ende nuk dihet. Mirëpo, pa dyshim se ne, si myslimanë, duhet të jemi të vetëdijshëm për pasojat e mangëta dhe të rrezikshme të saj, dhe duhet ta bëjmë shoqërinë dhe rininë tonë të vetëdijshme për fatkeqësinë e shkaktuar nga ajo.
Kurani mbështet në mënyrë mjaft elokuente statusin e barabartë të grave dhe burrave dhe, në të njëjtën kohë, ai pranon përgjithësisht ndryshimet e tyre përkatëse të natyrës dhe funksionit. Kështu, duke pohuar barazinë fetare, etike, intelektuale dhe ligjore të meshkujve dhe të femrave, Kurani kurrë nuk i konsideron dy sekset si identikë apo ekuivalentë.(62)
Duke i njohur padrejtësitë që kanë pësuar anëtaret femra të shoqërisë në shumë vende dhe kohëra, ne do të sugjeronim se ilaçi nuk qëndron në individualizmin e pafrenueshëm, i cili bën që gruaja ta braktisë përgjegjësitë e saj ndaj burrit, prindërve dhe madje edhe ndaj fëmijëve, në orvatjen e saj për të qenë e “lirë”.(63) Në vend të kësaj, kjo e ashtuquajtur liri është duke krijuar një lloj të ri të skllavërisë për shumë gra. Atyre u kërkohet të përmbushin shumë më tepër sesa pjesën e tyre të përgjegjësisë shoqërore. Ato janë duke u sforcuar për ta ndërthurur rolin e amvisës dhe të nënës, me atë të punës apo të karrierës, e që rrezikon dënimin e shoqërisë së tyre. Një pjesë e madhe e popullsisë së gjinisë femërore është duke përmbushur rolin e mashkullit dhe rolin e femrës në të njëjtën kohë. Në të shumtë e rasteve, këto gra kanë dështuar pa ia dalë mbanë në të dyja. Si pasojë e luftës së tyre anëtarët meshkuj të shoqërisë janë, gjithashtu, duke u shtyrë drejt një roli të dyfishtë korrelativ – për të qenë mirëmbajtës dhe fitues së rrogës, në të njëjtën kohë, dhe që të përkujdesen për fëmijët, të gatuajnë ushqim, të lajnë dhe të hekurosin rroba. Një përzierje e tillë e përgjegjësive, qoftë për femrat apo për meshkujt, priret për të përfunduar në një dështim dhe tragjedi.(64)
Allahu i Gjithëfuqishëm ia besoi mashkullit ndërtimin, ngritjen dhe rregullimin e jetës, mirëpo femrës ia dhuroi rolin më të madh, më të rëndësishëm dhe më të ndershëm: ia besoi edukimin e vetë njeriut.(65)

Alternativat për të ardhmen

E vërtetë është se pozita e femrës në Lindje sot është e pakënaqshme, mirëpo për këtë nuk janë fajtorë dispozitat islame. Problemi qëndron në injorimin e dispozitave fetare në planin politik, shoqëror dhe ekonomik.(66)
Sa u përket grave myslimane, burimi i çfarëdo vështirësie të përjetuar sot nuk është Islami dhe traditat e tij, por disa ndërfutje të huaja ideologjike në shoqëritë tona, injoranca dhe shtrembërimi i Islamit të vërtetë. Çfarëdo lëvizje feministe që dëshiron të ketë sukses në një ambient islam duhet të jetë një lëvizje që nuk duhet të veprojë në mënyrë shoviniste dhe vetëm për interesin e grave. Traditat islame diktojnë se progresi i grave arrihet në mënyrë të njëpasnjëshme, me përpjekje të një shkalle të gjerë, për të mirën e të gjithë anëtarëve të shoqërisë. E mira e grupit apo e tërësisë është gjithmonë më vendimtare sesa e mira e ndonjë pjese të shoqërisë. Islami dhe traditat islame, si rrjedhojë, shihen sot prej shumë myslimanëve si burimi kryesor i kohezivitetit për kultivimin e një identiteti dhe stabiliteti për t’u bërë ballë influencave të huaja të ndërfutura, si edhe i bashkëveprimit të nevojshëm për të zgjidhur problemet e tyre të shumta bashkëkohore.(67)
Si rrjedhim, nëse gratë myslimane përjetojnë diskriminim në ndonjë vend apo kohë, ato nuk duhet ta vendosin fajin mbi Islamin, por mbi natyrën joislame të shoqërive të tyre dhe të pamjaftueshmërisë së myslimanëve për t’i përmbushur direktivat e tij.(68)
Ringjallja e kohës së artë të brezit të parë të ithtarëve të Islamit duhet të nisë në familje. Ne duhet të futim në familjet tona mësimet e vërteta të Islamit, që kështu të mund ta ripohojmë identitetin tonë si myslimanë.(69)