HAVARIXHËT (I)

Shfaqja e Havarixhëve dhe definicioni i tyre

Dijetarët i definuan Havarixhët me definicione të ndryshme, ndër ata është edhe definicioni të cilin e tha EbuHasen El-Esha’ri i cili thotë se emri Havarixh ka për qëllim grupin i cili ka dalë kundër udhëheqësit të katërt të muslimanëve Aliut (Allahu qoftë i kënaqur me të), ku edhe e bën të qartë se emri i tyre rrjedh mu nga dalja e tyre kundër udhëheqësit, siç thotë, Allahu e mëshiroftë : “Shkaku i emërtimit të tyre si Havarixh është dalja e tyre kundër Aliut (Allahu qoftë i kënaqur me të) si shkak i gjykimit të tij.”[1]
Havarixhët janë ai grup i cili ka dalur kundër Aliut (Allahu qoftë i kënaqur me të) pasi që ai pranoi gjykimin në betejën e Siffinit. Ata kanë edhe emërtime të tjera përveç emërtimit Havarixh, e ndër ta janë: El-hururije, Esh-sherrah, El-marika, El-muhakime. Ato janë të kënaqur me tërë këta emërtime, përveç El-Marikah, sepse ata urrejnë të jen Marikiin (dalës) nga feja ashtu siç del shigjeta prej kafshës së gjuajtur.[2]

Ka nga dijetarët të cilët thonë se shfaqja e Havarixhëve është nga koha e Muhamedit [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] duke e llogaritur Havarixhin e parë, Dhul-Huvejsirah i cili e kundërshtoi Muhamedin [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] në ndarjen e arit që ia dërgoi Aliu nga Jemeni. Si qartësim për këtë është edhe hadithi i Muhamedit [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] që e transmeton Ebu Said El-Hudrij ku thuhet:
“Aliu (Allahu qoftë i kënaqur me të) nga Jemeni i dërgoi Profetit [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] arë të papastruar në një strajcë të lëkurës, të cilën Profeti [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] ua ndau katër personave, U’jejne bin Hisn, Ekra’ bin Habis, Zejd el-Khajl dhe i katërti ishte ose  Alkame bin Ulathe ose Amir bin Tufejl. Një njeri nga ata që ishin prezent tha: Ne kemi më shumë të drejtë se ata që të marrim nga kjo pasuri. Thotë transmetuesi: Këta fjalë arritën tek Muhamedi [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] dhe tha: “A nuk më llogaritni mua besnik, ndërsa unë jam besniku i Atij çka është në qiell, më vijnë lajmet e qiellit çdo mëngjes dhe mbrëmje?! Thotë transmetuesi: Dhe u ngrit një person sythellë, pjesën e poshtme të fytyrës e kishte të nxjerrur jashtë , ballin e kishte të gjërë, me mjekër të dendur, me flokë të ruajtura, me izar të ngritur dhe tha: O i Dërguari i Allahut, ke frikë Allahun! Ndërsa i Dërguari [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] i tha : “Mjerë për ty, a nuk jam më meritori prej jush ta kem frikë Allahun?!”
Transmetuesi thotë: Pastaj ky person u largua, ndërsa Halid bin Velidi tha: O i Dërguari i Allahut, a më lejon t’ia hekë kokën! I Dërguari tha: “Jo, ndoshta ai e falë namazin.” Halidi u përgjigj: Sa ka nga njerëzit që falin namaz, ndërsa me gjuhët e tyre flasin të kundërtën e asaj çka kanë në zemrat e tyre.
I Dërguari u përgjigj: “Unë nuk jam urdhëruar të dëpërtoj në zemrat e njerëzve dhe as tua hapi atyre barqet.” Thotë transmetuesi: Pastaj Muhamedi [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] e shikoi atë dhe tha: “Nga ky do të vijnë njerëz që do ta lexojnë Kuranin dhe nuk do t`ua tejkalon fytat e tyre, dalin nga Islami, ashtu siç del shigjeta prej kafshës së gjuajtur ” thotë transmetuesi: Dhe më duket se tha: “Nëse unë i arrijë ata (d.m.th me kohë) do t’i mbys sikurse mbytjen e Themudit.” (Buhariu, Muslimi).
Këtë hadith e shpjegon Ibn el-Xheuzi duke thënë: “Havarixhi i parë dhe më i keqi ishte Dhul-Huvejsira et-Temimi.
Ne një transmetim Muhamedi [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] ka thënë: “Mjerë për ty! E kush do të mbajë drejtësi nëse un nuk e mbajë atë.” (Buhariu)
Ky pra është Harixhiu i parë në Islam dhe e keqja e këtij personi është se ky pasoi mendimin e vet, ndërsa sikur të ndalej do ta kuptonte se nuk ka mendim mbi mendimin e Muhamedit [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të]. Pasuesit e këtij personi janë mu ata që e vranë Aliun (Allahu qoftë i kënaqur me të).” (Ibn Xheuzi –Telbis Iblis f.90)

Të tjerët që përkrahën mendimin se Harixhiu i parë ishte Dhul-Huvejsira është edhe Ebu Muhamed ibn Hazm[3] dhe Shihristani[4].
Ka nga dijetarët të cilët janë të mendimit se paraqitja e Havarixhëve ishte në kohën kur ata dolën kundër Othmanit (Allahu qoftë i kënaqur me të) dhe ngjallën fitnen në të cilën me padrejtësi dhe armiqësi u vra Othmani (Allahu qoftë i kënaqur me të). Kjo fitne të cilën ato e ngjallën u quajt fitneja e parë.[5]
Ibn Kethiri këtë grup që bëri rrëmujë dhe e vranë Othmanin (Allahu qoftë i kënaqur me të) e quajti Havarixh.[6]

Qortimi i Havarixhëve në hadithet profetike

Kanë ardhur hadithe të shumta profetike në të cilat qortohen Havarixhët, e ndër ata transmetimi nga Ebu Sa’id el-Khudri i cili thotë: Deri sa ishim tek i Dërguari [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] ndërsa ai bënte ndarjen e pasurisë, erdhi Dhul-Huvejsira i cili ishte një njeri nga Beni Temim dhe tha: O i Dërguari i Allahut, bëhu i drejtë!
I Dërguari tha: “Mjerë për ty, kush është ai që mban drejtësi nëse nuk mbajë unë?! Do të shkatërrohesh dhe do të asgjësohesh nëse unë nuk mbajë drejtësi.
Omeri  (Allahu qoftë i kënaqur me të) tha: O i Dërguari i Allahut, më lejo t’ja hekë kokën. I Dërguari tha:” Lëre, ai me të vërtetë ka shokë, namazi juaj ndaj namazit të tyre ju duket i nënçmuar, agjërimi juaj ndaj agjërimit të tyre ju duket i nënçmuar, e lexojnë Kuranin dhe nuk ua tejkalon fytat e tyre, dalin nga Islami ashtu siç del shigjeta prej kafshës së gjuajtur…”

Thotë Ebu Sa’id: Dëshmoj se e kam dëgjuar këtë hadith nga i Dërguari i Allahut [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] dhe dëshmoj se Aliu (Allahu qoftë i kënaqur me të) i ka luftuar dhe unë isha me të prezent. Urdhëroi të zihet i njëjti person, i cili u soll përpara nesh dhe shikoja formën e tij e cila ishte njësoj siç e kishte përshkruar Muhamedi [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] (Buhariu).

Nga Suvejid bin Gafelete se ka thënë: Aliu (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: “Kur ju tregoj diçka nga i Dërguari i Allahu (më dëgjoni pra), pasiqë unë do të preferoja më mirë të bije nga qielli, sesa të shpifja për të dicka që nuk e ka thënë. Por, kur t’ju them diçka që është mes meje dhe jush, padyshim që lufta është dinakëri dhe strategji. E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] duke thënë: “Në ditët e fundit të kësaj dynjaje do të dalin disa të rinj mendjelehtë, të cilët do të përdorin fjalën më të mirë nga gjithë njerëzit, do ta lexojnë Kuranin dhe nuk do t`ua tejkalon fytat e tyre, dalin nga Islami ashtu siç del shigjeta prej kafshës së gjuajtur. Prandaj, kudo që t’i gjeni ata, vritni, sepse ai që i vret ata, do të ketë shpërblim Ditën e Kiametit.” (Buhariu).

Transmetohet nga Jusejr bin Amr se ka thënë: E pyeta Sehl bin Hunejf: A e ke dëgjuar Pejgamberin [Paqja dhe mëshira e All-llahut qoftë mbi të] duke i përmendur Havarixhët? Ai tha: Po e kam dëgjuar dhe bëri  shenjë me dorën e tij kah lindja: “Njerëz që do ta lexojnë Kuranin dhe nuk do t`ua tejkalon fytat e tyre, dalin nga Islami ashtu siç del shigjeta prej kafshës së gjuajtur” (Muslimi).

Nga Ibn Kethir El- Ensari se ka thënë: Isha me zotëriun tim, Ali ibn ebi Talib (Allahu qoftë i kënaqur me të) kur i luftoi banorët e Nehrevanit, por sikur njerëzit gjetën ngushtim në vetët e tyre për këtë luftim, ndërsa Aliu (Allahu qoftë i kënaqur me të) tha: “O ju njerëz, i Dërguari i Allahut na ka treguar për grupe njerëzish, të cilët dalin nga feja ashtu siç del shigjeta prej kafshës së gjuajtur, dhe nuk kthehen asnjëherë në të ashtu siç nuk kthehet shigjeta në hark. Argument për këtë është se tek ata është një njeri i zi me dorë të paformuar plotësisht (e deformuar), dora e tij është sikur gjiri i gruas dhe me thimth sikur thimthi i gjirit të gruas, rreth tij (thimthit) janë shtatë qime të gjata, prandaj kërkojeni atë, se unë me të vërtetë e shoh atë në mesin e tyre.
Ata shkuan pas tij dhe e gjetën pranë lumit ndër të vrarët dhe e nxorën atë. Aliu bëri tekbir dhe tha: Allahu ekber të vërtetën e tha Allahu dhe i Dërguari i Tij. Njerëzit brohoritën tekbire kur e panë dhe u përgëzuan dhe u largua ngushtimi që e ndienin në vetët e tyre.” (Ahmedi : 635)

Ibn kethiri tregon për prishjen e besimit të tyre dhe thotë: Këto janë njerëz nga lloji më i çuditshëm i bijve të Ademit, i lartësuar qoftë Allahu, i cili i bërit krijesat e tij të ndryshme ashtu siç dëshiroi dhe këtë e ka paraprirë në caktimin e Tij madhështorë. (Ibn Kethir – El-Bidaje ve En-Nihaje: 7/316)

Dhe më e mira çka kanë thënë disa nga gjeneratat e para për Havarixhët është se ato janë përmendur në fjalën e Allahut: “Thuaj: A t’ju tregojmë për më të dëshpëruarit në veprat e tyre?”. Ata janë veprimi i të cilëve u asgjësua në jetën e kësaj bote, e megjithatë ata mendojnë se janë kah bëjnë mirë.” Të tillët janë ata që nuk besuan argumentet e Zoit të tyre as takimin (ringjalljen) e Tij, andaj veprat e tyre shkuan huq dhe në ditën e gjykimit atyre nuk do t’u japim kurrfarë vlere. “ (Kehf :103-105).

Vazhdon…

Përktheu dhe përshtati: Senad Ramadani